شب قدر
قرآن:
خداوند متعال در آیهی 1 سورهی قدر میفرماید: «ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم.»
حدیث:
یعقوب گوید: شنیدم مردی به امام صادق علیهالسلام عرض کرد: «از شب قدر مرا آگاه ساز که آیا لیلهالقدر سپری شد یا در هر سال بوده؟» فرمود: «اگر شب قدر برداشته شود، قرآن برداشته شود.» یعنی تا دین پیامبر صلیالله علیه و آله و سلّم است، شب قدر هم هست.
(تفسیر المیزان، ج 2، ص 27 -فروع کافی، ج 4، ص 158)
توضیح مختصر:
شب قدر، شبی است که قرآن در آن نازل شده و شب بسیار مبارکی است که قرآن خیر کثیر است و رحمت واسعهی حق، همه را فرامیگیرد.
ازنظر قرآن دربارهی شب مخصوص 19، 21 و 23 ماه رمضان چیزی استفاده نمیشود ولی ازنظر روایت، شب 23 قریب به یقین است. در سورهی قدر خداوند میفرماید: «تو چه میدانی قدر چیست؟ شب قدر از هزار ماه بهتر است.» (آیات 3-2)
نزول تدریجی قرآن در شب قدر ماه رمضان بوده که سورهی علق یا سورهی حمد در شب قدر به نحو کلی و در 23 سال به نحو تدریجی قرآن بر پیامبر صلیالله علیه و آله و سلّم نازل میشد. امور در عالم بالا به حسب قضاء الهی، یک مرحلهاش اجمال است و در عالم خلق، مرحلهی دیگرش تفضیل است. همهی امور حکیمانهی پروردگار، همهسال از یکدیگر جدا میشود، منظور امور تکوینی است که در هر شب قدر، تفریق و تقسیم میشود؛ منظور معارف و احکام نیست که همهساله تفریق و تقسیم میشود. پس همهی امور آن سال تا سال دیگر تقدیر میشود؛ چه خیر، چه شر، چه طاعت، چه گناه، اجلها و رزقها و…
این بنده است که باید آن شب کوشش کند و از خداوند بخواهد گذشتهاش آمرزیده شود و آیندهاش به خیر و عافیت گردد تا آنچه برایش اندازهگیری میشود، در آن شب برای او نیکو گردد.
1- امام زینالعابدین علیهالسلام
مرحوم عارف کامل، سید (م 1212) در بعضی مؤلفات خود نوشته است که در شب 23 ماه رمضان، 1000 مرتبه سورهی قدر را تلاوت کردم. بعد از فراغ، وارد حرم شدم و پس از زیارت و نماز شب، در سجده بسیار گریه کردم. در میان خواب و یا در عالم رؤیا، حضرت امام زینالعابدین را مشاهده کردم که در مقابل ضریح ایستاده و مشغول تضرّع و زاری بوده و به درگاه الهی مناجات میکرد و میگفت: «الهی! بهحق امشب که شب قدر است مرحمت خود را بر شیعیان علی علیهالسلام و بر گریه کنندگان حسین علیهالسلام نازل گردان و آنها را بیامرز.»
بعدازآن به صورت مکرر این ذکر را میخواند: «لا اله الّا انت» و آنچه در حرم (علی علیهالسلام یا امام حسین علیهالسلام) و رواق و ضریح بود، همه با آن حضرت در این ذکر، موافقت و متابعت میکردند.
(در حریم وصال، ص 120 -مفتاح السعاده، ص 497)
2- پنج فضیلت
از پیامبر صلیالله علیه و آله و سلّم نقل شده است که حضرت موسی علیهالسلام
1. عرض کرد: «الهی من قُرب تو را میخواهم.» فرمود: «قُرب من برای کسی است که شب قدر بیدار بماند.»
2. عرض کرد: «الهی من رحمت تو را میخواهم.» فرمود: «رحمت من برای کسی است که در شب قدر به مسکینان رحم کند.»
3. عرض کرد: «الهی من گذشتن از پل صراط را میخواهم.» فرمود: «این برای کسی است که در شب قدر صدقه بدهد.»
4. عرض کرد: «من درختان بهشت را تمنّا دارم.» فرمود: «این برای کسی است که شب قدر تسبیح کند.»
5. عرض کرد: «الهی من رضای تو را مسئلت دارم.» فرمود: «رضای من برای کسی است که دو رکعت نماز در شب قدر بگذارد.»
6. (المراقبات «مترجم»، ص 291 -الاقبال سید بن طاووس)
3- صد بار حم دخان
کسی از امام باقر علیهالسلام پرسید: «ای پسر رسول خدا! چگونه دانند که شب قدر در هر سال هست؟»
امام علیهالسلام فرمود: «چون ماه رمضان فرا رسد، هر شب 100 بار سورهی حم دخان بخوان. چون شب 23 ماه رمضان فرا رسید، آنچه پرسیدی، خواهی دید.»
(کشکول شیخ بهایی، ص 279)
4- شناخت لیلهالقدر
سید بن طاووس در کتاب الاقبال میفرماید: «من بیگمان و علی التحقیق، بعضی را دیدهام که هرسال بهصورت یقینی، شب قدر را درک نمودهاند و این رحمتی از جانب پروردگار جهانیان است که من نیز آن را دریافتهام.»
(در محضر بهجت، ص 411)
فقیر (استاد سید علیاکبر صداقت) گوید: منظور رسیدن خودش است که میخواهد تظاهر به این واقعیت نکند.
5- شب قدر و چهار دسته
پیامبر صلیالله علیه و آله و سلّم فرمود: شب قدر جبرئیل در جواب ملائکه درباره امّت محمّد صلیالله علیه و آله و سلّم میگوید: «خداوند در این شب به آنان نظر کرد و از خطاهایشان درگذشت و آنان را بخشود، جز چهار دسته.» عبدالله بن عباس گوید: «گفتیم ای رسولالله آنان کیانند؟» فرمود: «1. شخص شرابخوار، 2. عاق والدین (آزارنده پدر و مادر)، 3. قاطع رحِم (بریدن از فامیل)، 4. مُشاحن» گفتیم: «یا رسولالله مشاحن کیست؟» فرمود: «آنکه از برادرش میبرد و با او دشمنی میکند.»
(تفسیر حدائق الحقایق، ص 462 -داستان عارفان، ص 93)