بایگانی ماه می, 2015

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 168 سوره‌ی بقره می‌فرماید: «ای مردم ازآنچه در زمین حلال و پاکیزه است تناول کنید.»

حدیث:

امام کاظم علیه‌السلام فرمود: «حرام نمو نمی‌کند و اگر نمو کند مبارک نخواهد بود.»
(جامع السعادات، ج 2، ص 167)

توضیح مختصر:

آنچه خداوند روزیِ بندگان کرده، امر به طیّب و حلال نموده است. لذا در مال حلال و خوردنِ غذای پاک و مانندِ آن، حسابی نیست؛ و آنچه ناپاک و حرام است از آن، نهی شده و کسی که مرتکب آن شود، قابل حساب و عقاب است.
مصادیق حلال و حرام، بسیار است که در علم شریعت و احکام و قرآن، به آن‌ها اشاره گردیده است. ماهی در درونِ دریا دو نوع است: فَلس دار و بی فَلس که یکی حلال و دیگری خوردنش حرام است. انتفاع از ماهی، بستگی به اعتقاد و ایمان شخص دارد. پولی که از دسترنج شخص و پولی که از ربا به دست می‌آید، هرکدام مسئله‌ی آن از نظرِ شریعت، معلوم است تا شخص نسبت به حلال و حرام، چقدر عقیده داشته و مراعات کند.
هر چیزی که به آن مارک حلال بخورد دارای خواص مثبت خود است و هر چیزی که مُهرِ حرام به آن خورد دارای عوارض منفی و از خبائث می‌باشد که در دنیا و آخرت، معلوم می‌گردد.
در باب خمس، برای اینکه شخص را نجات بدهند، دستور به دادن خمس مالِ مخلوط به حرام دادند. مبنای حلال و حرام از احکام و فقه معلوم می‌گردد امّا عمل به آن‌ها، به شخصِ عامل بستگی دارد. کسانی مانند خلفای غاصب که حرام را حلال و یا حلال را حرام می‌کردند، نوعاً به بدعت‌ها روی آورده و در محتوای دین دست بُرد زدند و مردم را هم بر همان عقیده، گمراه کردند.

1- یهود و غذای حرام

هنگامی‌که حضرت محمد صلی‌الله علیه و آله و سلّم هفت‌ساله بود، یهودیان (که نشانه‌هایی از پیامبری را در او دیدند درصدد بعضی امتحانات برآمدند) با خود گفتند: ما در کتاب‌هایمان خوانده‌ایم که پیامبر صلی‌الله علیه و آله اسلام از غذای حرام و شبهه، دوری می‌نماید خوب است او را امتحان کنیم، بنابراین مرغی را دزدیدند و برای حضرت ابوطالب فرستادند تا همه به‌عنوان هدیه بخورند، همه خوردند غیر پیامبر صلی‌الله علیه و آله که به آن دست نزد.
علّت این کار را پرسیدند، حضرتش در پاسخ فرمود: «این مرغ حرام است و خداوند مرا از حرام نگه می‌دارد.»
پس‌ازاین ماجرا، مرغ همسایه را گرفته و نزد ابوطالب فرستادند، به خیال اینکه بعد پولش را به صاحبش بدهند. ولی آن حضرت بازهم میل ننمود و فرمود: «این غذا شبهه‌ناک است.»
وقتی یهود از این جریان اطلاع یافتند، گفتند: «این کودک دارای مقام و منزلت بزرگی خواهد بود.»
(درس‌هایی از زندگی پیامبر، ص 31 -بحارالانوار، ج 15، ص 336)

2- طبق حرام

ایامی که «امام باقر علیه‌السلام» در حبس منصور دوانیقی (دومین خلیفه عباسی) بود غذا کم میل می‌کردند. روزی یکی از زن‌های صالحه که دوستدار اهل‌بیت بود، دو عدد نان از حلال درست کرد و به نزد امام فرستاد تا میل کند.
زندانبان به امام عرض کرد: «فلان زن صالحه که دوستدار شماست این دو عدد نان را به رسم هدیه فرستاده و سوگند می‌خورد که از حلال است و التماس دارد که امام آن را تناول کند.»
امام قبول نفرمود و به نزد آن زن فرستاد و فرمود: «او را بگوئید که ما می‌دانیم طعام تو حلال است، اما چون بر طبق حرام پیش ما فرستادی، خوردن آن ما را روا نیست.»
(لطایف الطوایف، ص 44)

3- دام شیطان

یکی از شاگردان «آیت‌الله شیخ مرتضی انصاری» می‌گوید: در دورانی که در نجف اشرف نزد شیخ به تحصیل مشغول بودم، شبی شیطان را در خواب دیدم که بندها و طناب‌های متعدّدی در دست داشت.
از شیطان پرسیدم این بندها برای چیست؟ گفت: «این‌ها را به گردن مردم می‌اندازم و آن‌ها را به سمت خویش می‌کشم و به دام می‌اندازم.»
روز گذشته یکی از این طناب‌های محکم را به گردن شیخ انداختم و او را از اتاقش تا اواسط کوچه‌ای که منزل شیخ در آن است کشیدم، ولی افسوس که از دستم رها شد و برگشت.»
صبح نزد شیخ آمدم و خواب گذشته را برایش نقل کردم، فرمود: «شیطان راست گفته است، زیرا آن ملعون دیروز می‌خواست مرا فریب دهد که به لطف خدا از دستش گریختم.
دیروز پول نداشتم و اتفاقاً چیزی در منزل لازم شد، با خود گفتم یک ریال از مال امام زمان علیه‌السلام نزدم موجود است و هنوز وقت مصرفش نرسیده، آن را به عنوان قرض برمی‌دارم و سپس ادا خواهم کرد.
یک ریال را برداشتم و از منزل خارج شدم، همین‌که خواستم آن چیز موردنیاز را بخرم، با خود گفتم: از کجا که من بتوانم این قرض را بعداً ادا کنم؟ در همین تردید بودم که ناگهان تصمیم گرفتم به منزل برگردم. چیزی نخریدم و به خانه برگشتم و آن پول را سر جای خودش گذاشتم.»
(سیمای فرزانگان، ص 430 -زندگانی و شخصیت شیخ انصاری، ص 88)

4- غذای خلیفه

روزی در مجلس «هارون‌الرشید» (پنجمین خلیفه عباسی) که جمعی از اشراف حاضر بودند صحبت از بهلول و دیوانگی او شد. هنگام خوردن غذا، سفره‌ی سلطنتی پهن شد، یک ظرف غذای مخصوص در جلوی هارون گذاردند.
هارون غذای خود را به یکی از غلامان داد و گفت: این غذا را برای بهلول ببر تا شاید بهلول را جذب خود کند.
وقتی غلام غذا را نزد بهلول آورد که در خرابه‌ای نشسته بود گذاشت، دید چند سگ در چند قدمی، لاشه‌ی الاغی را دارند می‌درند و می‌خورند.
بهلول غذا را قبول نکرد و به غلام گفت: «این غذا را نزد آن سگ‌ها بگذار»، غلام گفت: «این غذای مخصوص خلیفه بوده و به احترام تو، برایت فرستاده است، توهین به مقام خلیفه نکن.»
بهلول گفت: «آهسته سخن بگو که اگر سگ‌ها هم بفهمند، از این غذا نمی‌خورند.» (چه آنکه اموالِ در تصرف خلیفه حلال و حرامش معلوم نیست.)
(حکایت‌های شنیدنی، ج 1، ص 120)

5- عقیل

روزی «عقیل» برادر «امام علی علیه‌السلام» از حضرتش درخواست کمک مالی کرد و گفت: «من تنگدستم مرا چیزی بده.»
حضرت فرمود: «صبر داشته باش تا میان مسلمین تقسیم کنم، سهمیه‌ی تو را خواهم داد.» عقیل اصرار ورزید، امام به مردی گفت: «دست عقیل را بگیر و ببر در میان بازار، بگو قفل دکانی را بشکند و آنچه در میان دکان است بردارد.» عقیل در جواب گفت: «می‌خواهی مرا به‌عنوان دزدی بگیرند.»
امام فرمود: «پس تو می‌خواهی مرا سارق قرار دهی که از بیت‌المال مسلمین بردارم و به تو بدهم؟»
عقیل گفت: «پیش معاویه می‌روم»، فرمود: «خود دانی.» عقیل پیش معاویه رفت و از او تقاضای کمک کرد. معاویه او را صد هزار درهم داد و گفت: «بالای منبر برو و بگو علی علیه‌السلام با تو چگونه رفتار کرد و من چه کردم.»
عقیل بر منبر رفت و پس از سپاس و حمد خدا گفت: «مردم من از علی علیه‌السلام دینش را طلب کردم و مرا که برادرش بودم رها کرد و دینش را گرفت، ولی از معاویه درخواست نمودم مرا به دینش مقدم داشت.»
(پند تاریخ، ج 1، ص 180 -صواعق المحرقه)

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 46 سوره‌ی اَنفال می‌فرماید: «صبر کنید که خداوند همیشه با صابران است».

حدیث:

امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «صبر از شهوت، عفت؛ صبر از خشم، مردانگی؛ و صبر از گناه، پارسایی است.» (غررالحکم، ج 1، ص 609)

توضیح مختصر:

شکیبایی کردن و بردباری در مقابل مصائب را صبر گویند. مصیبت‌های وارده بر انسان، به یک نوع و به یک کیفیت و کمیت نیست تا حقیقت صبر بر آن درد و رنج معلوم گردد بلکه هرچه کیفیت رنج و تعب و دردمندی و نا داری و مرض و … بالاتر باشد، پایداری بر آن هم سخت‌تر است. مثلاً مؤمنین در جنگ از سختی آن به خداوند عرضه می‌دارند: «خداوندا! بر ما صبر را ارزانی دار؛ ربّنا اَفرِغ عَلَینا صَبراً» (سوره‌ی بقره، آیه‌ی 250)
درواقع آنان صبر معمولی را تقاضا نکردند، زیادی صبر را طلب کردند برای همین در روایات آمده است که «نسبت صبر به ایمان مانند نسبت سر به بدن است.» این نمونه‌ها گویای یک نکته است که شکیبایی، درجات دارد و به حقیقتِ آن کسی می‌رسد که بیشترین تحمل را داشته و طاقت خود را ظرف مصائب و رنج‌ها نموده است. وقتی کسی در جنگ فرار می‌کند، در مصیبت فرزند به خدا گلایه می‌کند، از زخم‌زبان افراد شانه خالی می‌کند، با نا داری نمی‌تواند دست‌وپنجه نرم کند و … معلوم می‌گردد به حقیقت شکیبایی نرسیده و ثباتی ندارد. صبر بر سه گونه است: صبر بر معصیت، صبر بر طاعت، صبر بر مصیبت. در هر سه مورد وقتی نفس نتوانست پایداری کند بی‌تاب و مضطرب می‌شود و اگر بردباری کرد همان می‌شود که خداوند درباره‌ی اجر صابرانِ واقعی در قرآن می‌فرماید: «همانا ثواب و اجر صابران بدون حساب داده می‌شود.» (سوره‌ی زمر، آیه‌ی 10)

1- صبر بر بیماری
امام صادق علیه‌السلام فرمود: «کسی که شبی را با حالت بیماری به سر آورد و آن را بر خود بپذیرد و شکر آن را به‌جا آورد، ثواب شصت سال عبادت برای اوست.» پرسیدند: «پذیرفتن آن چگونه است؟» فرمود: «بر آن صبر می‌کند و درد خود را به کسی اظهار نمی‌کند و چون بامداد شود، خدا را در آنچه بر او گذشته است سپاس می‌گوید.»
پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «کسی که سه روز بیمار شود و نزد عیادت کنندگان شکایتی نکند، گوشتش را به گوشتی بهتر و خونش را به خونی بهتر تبدیل کنم. اگر به او بهبودی بخشم در حالی است که هیچ گناهی بر او نیست؛ و اگر او را بمیرانم مشمول رحمت من خواهد شد.»
(راه روشن، ج 7، ص 162 -الکافی، ج 3، ص 115 و 116)

2- صبر، رحمت آورد

عبدالرحمان بن عوف گوید: دختری را به عنوان رسول، نزد پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرستادم و گفتم: «دختر مغلوبه است (مصیبت‌زده است و نشانه‌ی مرگ در او پیدا شده)». پیامبر صلی‌الله علیه و آله به فرستاده گفت: «به او بگو خدا هر وقت بخواهد می‌دهد و هر وقت بخواهد می‌گیرد. (شخص باید صبر کند)» بار دوم و سوم، پیغام‌رسان را فرستادم و پیامبر صلی‌الله علیه و آله همان جواب را داد.
بعد پیامبر صلی‌الله علیه و آله با عده‌ای از اصحاب تشریف آوردند و حضرت نسبت به او رقّت کردند و اشک او جاری شد و اصحاب متوجه شدند و همه نگاه می‌کردند.
پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «چه شده رحمت خدا را! می‌بینید هر جا که بخواهد می‌گذارد و او رحم به بندگان رحیم خود می‌کند.»
(محجه البیضاء، ج 7، ص 129 -مجمع الزوائد، ج 9، ص 18)

3- خدا امر کرده است

وقتی‌که عبدالله بن حسن و بستگانش را به امر خلیفه، منصور دوانیقی به زندان بردند، امام صادق علیه‌السلام نامه‌ای برای آن‌ها نوشت. خلاصه‌اش این است: این نامه به سوی ذرّیه‌ی پاک، از طرف پسر برادر و پسرعمویش. ای عبدالله! اگر شما را به زندان بردند، مرا هم شریک کردند. خداوند در کتابش برای پرهیزکاران صبر خواسته. در آنجا فرمود: فَاصبِر و لاتَکُن ِلِصاحِب الحوت؛ شکیبایی کن و مانند یونس پیغمبر مباش. (سوره‌ی قلم، آیه‌ی 48 ) نزد خدا چیزی محبوب‌تر از ناراحتی با شکیبایی نیست. حضرت یحیی علیه‌السلام و زکریا علیه‌السلام به دست دشمنان کشته شدند و جدّت علی بن ابیطالب علیه‌السلام و پسرعمویت حسین بن علی علیه‌السلام را کشتند.
ای عمو زادگان! بر شما باد به صبر و رضا. از خدا می‌خواهم به من و شما صبرش را عنایت فرماید و از هر هلاکت ما را دور دارد.
(داستان‌ها و پندها، ج 2، ص 93 -بحار، ج 11، ص 12)

4- رخسار سرخ

وقتی پیامبر صلی‌الله علیه و آله مالی را میان مسلمانان تقسیم می‌کرد، یکی از اعراب مسلمان گفت: «در این تقسیم، رضای خدا خواسته نشده است.»
این سخن را به اطّلاع پیامبر صلی‌الله علیه و آله رسانیدند. رخسار حضرت سرخ شد و فرمود: «خداوند برادرم موسی علیه‌السلام را رحمت کند! او را بیشتر از این آزار دادند و صبر کرد.»
(راه روشن، ج 7، ص 159)

5- زنی بی‌نظیر در استقامت

بعد از جنگ اُحُد، هِند، زوجه‌ی عمرو بن جموع به اُحُد آمد و جسد برادر خود عبدالله بن عمرو و شوهر خویش و پسرش خلاد را بر شتری حمل کرد و روانه‌ی مدینه شد. در بین راه عایشه با جمعی از زنان که برای اطلاع یافتن از پیامبر صلی‌الله علیه و آله می‌آمدند به او برخورد کردند. هند از سلامتی پیامبر صلی‌الله علیه و آله سؤال کرد و سپس گفت: «خدای را سپاس که رسول خدا صلی‌الله علیه و آله سلامت است. دیگر مصیبت هر چه سخت باشد، بر ما آسان است.»
پرسیدند: «بار شتر چیست؟» گفت: «جسد شوهر و برادر و پسرم.» چون به آخر ریگستان رسید، شتر خوابید و هند هر کار کرد نتوانست شتر را حرکت دهد. به پیامبر صلی‌الله علیه و آله این جریان را گفت. فرمود: «شوهرت هنگام خارج شدن از منزل چه گفت؟» عرض کرد شوهرم گفت: «خدایا شهادت نصیبم کن و مرا به خانواده‌ام برمگردان!» پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «جنازه‌ها را به اُحد ببرید!» شتر به طرف احد حرکت و جنازه‌ها را آنجا دفن کردند.
(ناسخ التواریخ، ج 1، ص 344 -پند تاریخ، ج 5، ص 144)

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 23 سوره‌ی فُصِّلت می‌فرماید: «آری این گمان بدی بود که درباره‌ی پروردگارتان داشتید و سرانجام از زیانکاران شدید.»

حدیث:

امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «هر کس به تو گمان خیر و نیک برده، پس به گمانش او را تصدیق کن».
(نهج‌البلاغه، فیض الاسلام، ص 1195)

توضیح مختصر:

گمان نیک، یکی از فضایل است که دارنده‌ی آن در سلامتی و عافیت می‌باشد. ظن به معنی تصدیق بیش از پنجاه‌درصد و نرسیده به صد درصد است. اگر چیزی صد درصد باشد، آن یقین و باور است. گمان سوء، بدبینی و خوف خطر را ایجاد می‌کند و چون بدگمان می‌شود از دوربین بدبینی می‌نگرد؛ اما خوش‌گمانی دوربین نیک را به همراه دارد. صِرف گمان که نوعی تخمین است حاصلی ندارد و انسان مأمور نیست به این نوع گمان تکیه کند چراکه قابل دوام نیست. تقلیدهای کورکورانه از همین نوع ظن می‌باشد.
خوش‌گمانی سبب اتصال و بهره‌مندی می‌گردد. وقتی دو زندانی در زندان، چهره‌ی یوسف را دیدند به او گمان نیک بردند که او از نیکوکاران است و خواب خود را برای او گفتند و یوسف برای آن‌ها تعبیر خواب نمود و روابط نیک را با یوسف برقرار نمودند.
پندار نیک به خدا و رحمت و بخشایش او سبب می‌شود آدمی زنده‌دل بوده و رجائش غالب باشد و بزرگی پروردگار را با لطف ببیند و این نوع تکیه و اعتماد نمودن که مطابق واقع است و خیال و مجاز نیست شخص را در بسط راه ببرد.
در حدیث قدسی آمده «من بر طبق ظن بنده‌ی مؤمن خود رفتار می‌کنم اگر حُسن ظن داشته باشد همان ظنّش را محقّق می‌سازم.»
(تفسیر المیزان، ج 17، ص 586)

1- دو نفر زندانی

در زمان حضرت موسی دو نفر به زندان افتادند. پس از مدّتی آن‌ها را رها ساختند، یکی چاق و سرحال بود و دیگری لاغر و ضعیف گشته بود.
حضرت موسی از آن مرد چاق پرسید: «چه سبب شد که تو را فربه ساخت؟» گفت: «گمانم به خدا نیک بود و حُسن ظن به خدا داشتم.»
از دیگری پرسید: «چه سبب شد که تو را بدحال و لاغر ساخت؟» گفت: «ترس از خدا، مرا به این حال افکنده است.»
حضرت موسی دست به‌سوی خدا برداشت و عرض کرد: «بارالها! گفتار این دو نفر شنیدم، مرا آگاه ساز که کدام‌یک برترند؟»
خداوند فرمود: «آن‌که گمان نیک و حُسن ظن به من دارد، برتر است.»
(نمونه معارف، ج 4، ص 302 -جامع الاخبار، ص 99)

2- دعای معکوس

مرد عجمی نزد پیامبر صلی‌الله علیه و آله آمد و عرض کرد: «شما را دعاهای بسیار است که من نمی‌توانم آن‌ها را بخوانم، دعایی مختصر مرا بیاموز که در ثواب همه‌ی دعاهای شما شریک باشم.»
فرمود: بگو: «اللّهُم اَنتَ رَبّی وَ اَنا عَبدُکَ: خدایا تو خدای من هستی و من بنده‌ی تو.» آن مرد عجمی رفت و چون آن را خوب یاد نگرفته بود، همیشه به‌عکس دعا می‌کرد «خدایا تو بنده‌ی من و من خدای تو هستم.»
روزی جبرئیل نزد پیامبر آمد و عرض کرد: «دعایی به آن مرد عجمی یاد دادی که به‌عکس می‌خواند و کفر از آن برمی‌خیزد!»
پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم آن مرد را طلبید و از حالش پرسید.
عرض کرد: «به‌قدری شادم و بر ثواب آن دعا دل نهاده‌ام که حد و حصر ندارد، دائم هم می‌گویم: اللّهم انتَ عبدی وَ انا رَبّک: خدایا تو بنده‌ی من و من خدای توام.»
پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «دیگر چنین نگویی که کافر می‌شوی.» آن مرد محزون شد و غم‌های گذشته بر دلش مستولی شد و عرض کرد: «مدتی که گفته‌ام به گمانم عین ایمان بود. حالا چه کار کنم؟»
جبرئیل نازل شد و عرض کرد: یا رسول‌الله! خدا می‌فرماید: «اگر بنده‌ی من به زبان غلط گفته است، من بر دلش (و گمان نیک او) نظر دارم، ما گذشته‌ی او را به صواب نوشتیم و به آرزویش می‌رسانیم.»
(خزینه الجواهر، ص 305 -احسن القصص جوینی)

3- حُسن ظن به خدا

پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: آخرین کسی را که دستور داده می‌شود به‌سوی دوزخ ببرند، ناگهان به اطراف خود نگاه می‌کند؛ خداوند دستور می‌دهد او را برگردانند، پس او را برمی‌گردانند. خطاب می‌رسد چرا به اطراف خود نگاه کردی و در انتظار چه هستی؟ عرض می‌کند: «پروردگارا! من درباره‌ی تو این‌چنین گمان نمی‌کردم.»
می‌فرماید: «چه گمان می‌کردی؟» عرض می‌کند: «گمانم این بود که گناهان مرا می‌بخشی و مرا در بهشت جای می‌دهی!»
خداوند می‌فرماید: «ای فرشتگان من! به عزت و جلال و نعمت‌ها و مقام والایم سوگند، بنده‌ام هرگز گمان خیر درباره‌ی من نبرده است، اگر ساعتی گمان خیر برده بود، او را به جهنّم نمی‌فرستادم، گرچه دروغ می‌گوید، ولی بااین‌حال اظهار حُسن ظن او را بپذیرید و او را به بهشت ببرید.»
سپس پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «هیچ بنده‌ای نیست که نسبت به خداوند متعال گمان خیر ببرد، مگر این‌که خدا نزد گمان وی خواهد بود.»
(داستان‌های تفسیر نمونه، ص 192 -تفسیر نمونه، ج 2، ص 254)

4- گمان نیک مرید خر

محمد بن علی شلمغانی در زمان نایب سوم خاص امام زمان علیه‌السلام بود، ابتدا معتدل و مؤمن بود، بعد ادعای نیابت خاص امام عصر را نمود و توقیعی از جانب امام در لعن و برائت از او و ارتدادش صادر شد.
نایب سوم، برای طایفه‌ی بنی بسطام که مرید شلمغانی بودند، نامه‌ای در ادعای باطل او و آمدن توقیع در لعن و بیزاری از او نوشت.
نوشته‌اند: وقتی ‌ام‌کلثوم دختر شیخ ابوجعفر عمری نایب دوم امام زمان علیه‌السلام به دیدن مادر ابوجعفر بن بسطام رفت، مادر ابوجعفر او را بسیار تعظیم کرد و افتاد روی پاهای ام‌کلثوم و پاهای او را بوسید.
ام‌کلثوم می‌فرمود: این کار را نکن. مادر ابوجعفر می‌گریست و می‌گفت: چرا چنین نکنم و حال‌آنکه تو خانم من، فاطمه‌ی زهرا می‌باشی!
فرمود: از کجا این حرف را می‌گویی؟ گفت: شلمغانی سرّی را با من گفته و امر کرده که اظهار آن نکنم. (امان از اعتقاد و حسن ظن مریدان بی‌فکر و خام و احمق و حیله‌گر و دنیاپرست! خدا می‌داند چقدر در دنیای فعلی این موضوع رواج دارد که شیطانی جلو می‌افتد و دیگران را به دام می‌اندازد.) ام‌کلثوم اصرار کرد این سرّ را بگوید. مادر ابوجعفر از او عهد و پیمان گرفت که به کسی نگوید؛ آن وقت گفت: «شلمغانی به من گفته است که: روح پیامبر منتقل شده به روح پدر تو ابوجعفر محمد بن عثمان نایب خاص دوم امام زمان و روح امیرالمؤمنین علیه‌السلام در بدن شیخ ابوالقاسم نایب خاص سوم و روح فاطمه‌ی زهرا، به تو ای ام‌کلثوم منتقل شده است، پس چرا تو را تعظیم نکنم؟!»
ام‌کلثوم فرمود: «این حرف‌ها را مگو، این مطالب دروغ است.»
ام‌کلثوم این قضیه را برای نایب سوم امام زمان علیه‌السلام، شیخ ابوالقاسم نقل کرد، ایشان فرمود: «شلمغانی این مطلب کفرآمیز را به مریدان خود القا کرده تا بعد بگوید خداوند سبحان در او حلول کرده و با خدا متّحد شده است. چنان‌که نصاری در حق حضرت مسیح گفتند.»
(تتمّه المنتهی، ص 295)

5- گمانمان نیکی با ماست

هنگامی‌که پیامبر در سال هشتم هجری مکّه را فتح کرد، سعد بن عباده فریاد زد: «امروز روز کشتار و روز اسارت اهل مکه است، خداوند قریش را خوار خواهد کرد.»
ابوسفیان خدمت پیامبر صلی‌الله علیه و آله آمد و عرض کرد: «آیا دستور کشتار قوم خود را داده‌ای؟ چون سعد بن عباده این‌چنین می‌گوید؟»
پیامبر صلی‌الله علیه و آله در میان جمعیت ایستاد و فرمود: «امروز روز لطف و مرحمت است و پرچم را به دست علی بن ابی‌طالب داد و فرمود: فریاد کن امروز روز مرحمت است.»
اشخاص دیگر از طرف پیامبر مأمور شدند که هر کس داخل خانه ابوسفیان گردد و یا سلاح خود را بیندازد یا درِ خانه‌اش را ببندد، ایمن است!
وقتی پیامبر وارد مکّه شد، در مسجدالحرام دست خود را به دو طرف درب مسجد گرفته و جملاتی از توحید و نصرت و پیروزی گفت و بعد فرمود: «ای قریش! خیال می‌کنید با شما چه معامله می‌کنم؟»
گفتند: «گمانمان این است تو جز نیکی و خوبی با ما رفتار نخواهی کرد، تو برادری کریم و پسر برادری بزرگوار هستی!»
پیامبر گریه کرد و فرمود: «بر شما سرزنشی نیست، خداوند شما را می‌بخشد، بروید که همه‌تان آزادشدگان هستید.»
(پند تاریخ، ج 2، ص 94 -شجره طوبی، ص 112)

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 54 سوره‌ی نساء می‌فرماید: «آیا حسد می‌ورزند (یهود) با مسلمین چون آن‌ها را خدا به فضل خود برخوردار نمود».

حدیث:

امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: «همانا مؤمن غبطه می‌خورد ولی حسادت نمی‌ورزد».
(جامع السعادات، ج 2، ص 195)

توضیح مختصر:

حسد یعنی به مال، جاه و چیزی از دارایی کسی رشک بردن و زوال آن را خواستن. در واقع حسد، بدخواهی است نه نیک‌خواهی کسی.
اگر خداوند به کسی از فضلش مزّیتی بدهد و او را از جهتی به کسی برتری بدهد، حاسد آرزو دارد که این مزیّت و مرتبه از دست محسود برود. درواقع توقع بیجا دارد که آنچه خداوند داده از او زائل بشود. چه خوب است که حاسد، همان مزیّت را از خداوند برای خود بخواهد همانند غبطه که حسد نیست. در بهشت، غبطه‌ی طبقه پایین بهشتیان نسبت به بالاتر هست.
اولین گناه فرزندان آدم از حسد بود که قابیل هدیه‌اش موردقبول خداوند قرار نگرفت و حسدش بر برادرش هابیل شدت گرفت و او را کُشت و او از زیان‌کاران شد.
حسدِ حاسدین سبب بالا رفتن درجه‌ی محسودین می‌شود گاهی هم حسد حاسدین فضل شخص عالم و دانا را منتشر می‌سازد و توجه مردم به آنان بیشتر می‌شود.
از این‌که رسول خدا صلی‌الله علیه و آله و سلّم تعریف امیرالمؤمنین علیه‌السلام را می‌کرد و فضایل او را منتشر می‌ساخت، حسد افراد نسبت به مقام علی علیه‌السلام بیشتر شد.
حسد، امر نهفته است و دانه‌ی حسد در دام نفس امّاره وجود دارد تا روزی که دام را بیرون بیاورد و به کار بگیرد. نوعاً خراب‌کاری و زیان حاسد قابل‌تقدیر نیست چراکه بازتاب هر عمل بعد از عمل معلوم می‌گردد.

1- رفیق عیسی علیه‌السلام

امام صادق علیه‌السلام فرمود: «بپرهیزید از حسد و بر یکدیگر حسد نورزید.» آنگاه فرمود: یکی از برنامه‌های حضرت عیسی گردش در شهرها بود. در یکی از سفرهایش یکی از اصحاب خود را که کوتاه‌قد بود و از ملازمین حضرت بود همراه خود برد.
در بین راه به دریا رسیدند، عیسی علیه‌السلام با نام خدا پا روی آب گذاشت و شروع به رفتن کرد. آن ملازم هم سخن عیسی علیه‌السلام را تکرار کرد و به دنبال او بر روی آب حرکت کرد.
در وسط دریا با خود گفت: «عیسی پیامبر است روی آب راه می‌رود و من هم بر روی آب راه می‌روم پس برتری او بر من در چیست؟»
همین‌که این حرف را زد در آب فرو رفت و از عیسی علیه‌السلام کمک طلبید. حضرت دست او را گرفت و از درون آب بالا کشید و به او فرمود: «چه گفتی که در آب فرو رفتی؟» حقیقت خیال درونی خود را گفت.
فرمود: «خود را در غیر جایگاهی که خدا برایت معین نموده قرار دادی و مورد غضب خدا قرار گرفتی، پس توبه کن تا منزلت سابق را بازیابی». او توبه کرد و بر پشت سر عیسی به راه خود ادامه داد. آنگاه امام صادق علیه‌السلام فرمود: «از خدای بترسید و از حسد پرهیز نمایید».
(شنیدنی‌های تاریخ، ص 316 -محجه البیضاء، ج 5، ص 328)

2- عبدالله بن اُبّی

چون نبوّت پیامبر صلی‌الله علیه و آله در مدینه بالا گرفت، «عبدالله بن اُبَی» که از بزرگان یهود بود حسدش درباره‌ی پیامبر صلی‌الله علیه و آله بیشتر شد و درصدد قتل پیامبر صلی‌الله علیه و آله برآمد.
برای ولیمه‌ی عروسی دخترش، پیامبر صلی‌الله علیه و آله و علی علیه‌السلام و سایر اصحاب را دعوت نمود و در میان خانه خود چاله‌ای حفر کرد و روی آن را به فرش پوشیده نمود و میان آن گودال را پر از تیر و شمشیر و نیزه نمود. همچنین غذا را به زهر آلوده نمود و جماعتی از یهودان را در مکانی با شمشیرهای زهرآلود پنهان کرد.
تا آن حضرت و اصحابش پا بر گودال گذاشته در آن فرو روند و یهودیان با شمشیرهای برهنه بیرون آیند و پیامبر صلی‌الله علیه و آله و اصحابش را به قتل برسانند. بعد تصور کرد که اگر این نقشه بر آب شد غذای زهرآلود را بخورند تا از دنیا بروند.
جبرئیل از طرف خدای متعال این دو کید را که از حسادت منشعب شده بود به پیامبر صلی‌الله علیه و آله رساند و گفت: «خدایت می‌فرماید: خانه‌ی عبدالله بن اُبّی برو و هر جا گفت بنشین قبول کن و هر غذائی آورد تناول کنید که من شما را از شرّ و کید او حفظ و کفایت می‌کنم.»
پیامبر صلی‌الله علیه و آله و امیرالمؤمنین علیه‌السلام و اصحاب وارد منزل عبدالله شدند، تکلیف به نشستن در صحن خانه نمود، همگی روی همان گودال نشستند و اتفاقی نیفتاد و عبدالله تعجّب نمود.
دستور آوردن غذای مسموم را داد، پس طعام را آوردند، پیامبر صلی‌الله علیه و آله به علی علیه‌السلام فرمود: این طعام را به این تعویذ بر غذا قرائت نمایید؛
«بسم‌الله الشّافی بسم‌الله الکافی بسم‌الله المعافی بسم‌الله الّذی لا یضر مع اسمُه شیءٍ ولاداءٍ فی الارض و لا فی السّماء و هو السّمیع العلیم.»
پس همگی غذا را میل کردند و از مجلس به‌سلامت بیرون آمدند. عبدالله بسیار تعجّب نمود، گمان کرد زهر در غذا نکردند. دستور داد یهودیانی که شمشیر به دست بودند از زیادتی غذا میل کنند، پس از خوردن همه از بین رفتند.
دخترش که عروس بود فرش روی گودال را کنار زد دید زمین سخت و محکمی شده است پس بر بالای آن فرش نشست در گودال فرورفت و صدای ناله‌اش بلند شد و از بین رفت.
عبدالله گفت علّت فوت را اظهار نکنند. چون این خبر به پیامبر صلی‌الله علیه و آله رسید از عبدالله حسود، علّت را پرسید. گفت: «دخترم از پشت‌بام افتاد و آن جماعت دیگر به اسهال مبتلا شدند.»
(خزینه الجواهر، ص 344- بحارالانوار، ج 6)

3- کار عجیب حسود

در زمان خلافت هادی عباسی (او برادر هارون‌الرشید بود و قریب یک سال خلافت کرد بعد از او خلافت به هارون رسید) مرد نیکوکار ثروتمندی در بغداد می‌زیست. در همسایگی او شخصی سکونت داشت که نسبت به مال او حسد می‌ورزید. آن‌قدر درباره‌ی او حرف‌ها زد تا دامن او را لکّه دار کند؛ نشد. تصمیم گرفت غلامی بخرد و او را تربیت کند و بعد مقصد خود را به او بگوید. روزی بعد از یک سال به غلام گفت: «چقدر مطیع مولای خود هستی؟» گفت: «اگر بگوئی به آتش خود را بینداز، انجام دهم.»، مولای حسود خوشحال شد. گفت: «همسایه‌ام ثروتمند است و او را دشمن دارم، می‌خواهم دستورم را انجام دهی.»
گفت: «شب با هم بالای پشت‌بام همسایه ثروتمند می‌رویم تو مرا بکش تا قتلم به گردن او بیفتد و حکومت او را به خاطر قتلم قصاص کند و از بین ببرد.»
هرچه غلام اصرار در انجام ندادن این کار کرد، تأثیری نداشت. نیمه‌شب به دستور مولای حسود، گردن مولایش را بالای بام همسایه‌ی محسودِ ثروتمند زد؛ و زود به رختخواب خود آمد.
فردا قتل حسود بر بام همسایه کشف شد. هادی عباسی دستور بازداشت ثروتمند را داد و از او بازپرسی کرد؛ بعد غلام را خواست و از او جویا شد.
غلام دید که مرد ثروتمند گناهی ندارد، جریان حسادت و کشتن را تعریف کرد. خلیفه سر به زیر انداخت و فکر کرد و بعد سر برداشت و به غلام گفت: هرچند قتل نفس کرده‌ای، ولی چون جوانمردی نمودی و بی‌گناهی را از اتهام نجات دادی تو را آزاد می‌کنم و او را آزاد کرد و زیان حسادت به خود حسود بازگشت.
(داستان‌های ما، ج 2، ص 138 -مستدرک الوسائل، ج 3 ذیل شرح‌حال فضل‌الله راوندی)

4- حسد بانوان

«ابن ابی لیلی» زمان منصور دوانیقی بود. منصور گفت: «بسیار قضایای شنیدنی و عجیب نزد قضات می‌آورند، مایلم یکی از آن‌ها را برایم نقل کنی.»
ابن ابی لیلی گفت: روزی پیر زنی افتاده نزدم آمد و با تضرّع تقاضا می‌کرد از حقّش دفاع کنم و ستمکار را کیفر نمایم.
پرسیدم از چه کسی شکایت داری؟ گفت: دختر برادرم، دستور دادم او را احضار کردند؛ وقتی آمد، زنی بسیار زیبا و خوش‌اندام بود، علّت شکایت را پرسیدم و او اصل قضیه را به این ترتیب تعریف کرد:
من دختر برادر این پیرزن و او عمّه‌ی من است. پدرم در کودکی مُرد و همین عمّه مرا بزرگ کرد و در تربیت من کوتاهی نکرد تا اینکه بزرگ شدم. با رضایت خودم مرا به ازدواج مرد زرگری درآورد.
زندگی بسیار راحت و عالی داشتم تا اینکه عمّه‌ام بر زندگی من حسد ورزید و دختر خود را می‌آراست و جلوی چشم شوهرم جلوه می‌داد تا او را فریفت و دختر را خواستگاری کرد.
همین عمّه‌ام شرط کرد در صورتی دخترش را می‌دهد که اختیار من از نظر نگهداری و طلاق به دست او باشد، شوهرم هم قبول کرد.
مدّتی گذشت عمّه‌ام مرا طلاق داد و از شوهرم جدا شدم. در این ایّام شوهر عمّه‌ام در مسافرت بود، از مسافرت بازگشت و نزد من آمد و مرا دلداری می‌داد. من هم آن‌قدر خود را آراستم و ناز و کرشمه کردم تا دلش را در اختیار گرفتم، تقاضای ازدواج با من را کرد.
گفتم: راضی‌ام به این شرط که اختیار طلاق عمّه‌ام در دست من باشد، قبول کرد. بعد از عقد، عمّه‌ام را طلاق دادم و به‌تنهایی بر زندگی او مسلّط شدم مدتی با این شوهر (عمه‌ام) به سر بردم تا از دنیا رحلت کرد.
روزی شوهر اوّلم پیش من آمد و اظهار تجدید ازدواج کرد. گفتم: من هم راضی‌ام اگر اختیار طلاق دختر عمّه‌ام را به من واگذاری، او قبول کرد. دومرتبه با شوهر اوّلم ازدواج کردم و چون اختیار داشتم دختر عمّه‌ام را نیز طلاق دادم اکنون شما قضاوت کنید که من هیچ گناهی ندارم غیر از اینکه حسادت بی‌جای همین عمّه‌ی خود را تلافی کرده‌ام.
(پند تاریخ، ج 2، ص 156-اعلام الناس اتلیدی، ص 44)

5- عاقبت حسادت

در ایام خلافت «مُعتصم عباسی» شخصی از اُدباء وارد مجلس او شد. از صحبت‌های او معتصم خیلی خوش وقت گردید و دستور داد هرچند روزی به مجلس او حاضر شود و عاقبت ازجمله ندیمان (همدم، هم‌صحبت) خلیفه محسوب شود.
یکی از نُدماء خلیفه در حق این ادیب حسد ورزید که مبادا جای وزارت او را بگیرد. به خیال افتاد او را به طریقی از بین ببرد. روزی وقت ظهر با ادیب از حضور خلیفه بیرون آمدند و از او خواهش کرد به منزلش بیاید و کمی صحبت کنند و ناهار بماند، او هم قبول کرد.
موقع ناهار سیر گذاشته بود و ادیب از آن خوراک سیر زیاد خورد. وقت عصر صاحب‌خانه به حضور خلیفه رفت و صحبت از ادیب کرد و گفت: من نمک‌پرورده‌ی نعمت‌های شما هستم نمی‌توانستم این سرّ را پنهان کنم که این ادیب که ندیم شما شده در پنهانی به مردم می‌گوید: «بوی دهن خلیفه دارد مرا از بین می‌برد، پیوسته مرا نزد خود احضار می‌کند.»
خلیفه بی‌اندازه آشفته گردید و او را احضار کرد. ادیب چون سیر خورده بود کمی با فاصله نشست و با دستمال دهن خود را گرفته بود.
خلیفه یقین کرد که حرف وزیر درست است. نامه‌ای نوشت به یکی از کارگزارانش که حامل نامه را گردن بزند.
ندیم حسود در خارج اتاق خلیفه منتظر بود و دید زود ادیب از حضور خلیفه آمد و مکتوبی در دست دارد. خیال کرد در نامه خلیفه نوشته مال زیادی به وی دهند. حسدش زیادتر شد و گفت: من تو را از این زحمت خلاص می‌دهم و دو هزار درهم این نامه را خرید و گفت: چند روز خودت را به خلیفه نشان مده، او هم قبول کرد.
ندیم حسود نامه را به عامل خلیفه داد و او گردن او را زد. مدتی بعد خلیفه سؤال کرد ادیب ما کجاست پیدا نمی‌شود آیا به سفر رفته است؟ گفتند: «چرا ما او را دیده‌ایم». احضارش کرد و با تعجّب گفت: «تو را نامه‌ای دادیم به عامل ندادی؟» قضیه‌ی نامه و وزیر را نقل کرد. خلیفه گفت: «سؤال می‌کنم، دروغ نگو، بگو تو به ندیم ما گفتی: بوی دهن خلیفه مرا اذیّت می‌کند؟» گفت: نه خلیفه بیشتر تعجّب کرد و گفت: «چرا نزد ما آمدی دورتر نشستی و با دستمال دهان خود را گرفتی؟»
عرض کرد: «ندیم شما مرا به خانه خود برد و سیر به من خورانید، چون به حضور شما آمدم ترسیدم بوی دهانم خلیفه را آزار نماید.»
خلیفه گفت: الله‌اکبر و قضیه‌ی حسادت ندیم و قتل حاسد و زنده بودن محسود را برای همه‌ی حضّار نقل کرد و همگان در حیرت شدند.
(رنگارنگ، ج، ص 358)

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 256 سوره‌ی بقره می‌فرماید: «در قبول دین، اکراهی نیست؛ زیرا راه درست از راه انحراف روشن شده است.»

حدیث:

امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «آزاد، آزاد است، اگرچه به او سختی و زیان برسد.»
(غررالحکم، ج 1، ص 229)

توضیح مختصر:

خداوند انسان را آفرید، به او عقل و شعور داد تا با اراده‌ی خود تصمیم بگیرد و هر کاری که می‌خواهد بکند؛ ولیکن قوانینی هم نهاد تا جلوی سرکشی و آزادی و بی بند و باری گرفته شود، چون نفس انسان می‌خواهد او را از قید قانون دور بدارد و هر کاری که دلش می‌خواهد انجام دهد.
اما قوانینی هم خود بشر جعل کرده که محدودیتی را ایجاد می‌کرده که نامش حبس بود مانند زن که بعضی گذشتگان او را موجودی پست و بی‌اختیار می‌دانستند و همانند بردگان او را به کار می‌گرفتند و هیچ حرّیتی نداشت.
از دیگر مسائلی که طبق هوای نفسانی و عقیده شخصی بوده و آزادی‌ها را بی حد کردند دستبرد به کتاب‌های آسمانی همانند تورات و انجیل بوده است و این نبود مگر روح ماده‌پرستی آزادی حیوانی.
همچنین موضوعات دیگر مانند وضع قوانین کمونیستی که الآن هم در کشورهای شوروی و چین حاکم است؛ که قوانین الهی را زیر پا گذاشتند و بی‌خدایی را رواج دادند و درنتیجه آزادی‌های شیطانی را باب کردند.
آزادی مطلق، درست نیست؛ آزادی نسبی طبق قوانین الهی، روح اختیار و حرّیت را در انسان زنده نگه می‌دارد. آزادی غربی عبودیّت نمی‌آورد همه بر اساس اشتهای نفس و مادی‌گرایی و بی‌قیدی است که کاری است که عاقبت‌به‌خیری ندارد.

1- ثروت و آزادی

امام صادق علیه‌السلام غلامی داشت که اسب امام را نگه می‌داشت. روزی مرد خراسانی نزد غلام آمد و گفت: «بیا با من یک معامله کن! همه‌ی ثروتم را می‌دهم و این شغل را به من بده. می‌نویسم که ده مزرعه و اموالم را تو بگیری؛ تو آزاد شوی و من مملوک.»
غلام گفت: «از مولایم اجازه بگیرم.» چون به منزل آمد، جریان معامله‌ی خراسانی و تبدیل شغل را بیان کرد.
امام علیه‌السلام فرمود: «اختیار با توست آزادی! اگر میل داری برو!» عرض کرد: «صلاح من در چیست؟»
فرمود: «آن مرد خراسانی با آن شرایط، مرد شریف، با ایمان و بزرگوار است. دیوانه نیست که آزادی را تبدیل به بندگی کند، ولی این را هم بدان که خدمتگزاران ما نیز با ما هستند.»
غلام تأمّلی کرد و گفت: «از نزد شما نمی‌روم.»
(داستان‌ها و پندها، ج 3، ص 60)

2- همه را آزاد کردند

هنگامی‌که اسیران بنی طی (قبیله حاتم طایی) را به مدینه آوردند، ازجمله‌ی آن‌ها، سفانه، دختر حاتم بود که داری زیبایی ممتاز و گفتاری شیرین بود و همه از او در شگفت می‌شدند.
او به پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم گفت: «پدرم از دنیا رفت و برادرم پنهان شد. اگر مرا آزاد کنی تا دشمنان سرزنش و ملامت نکنند رواست؛ زیرا پدرم طرفدار اخلاق نیکو بود و گرسنگان را سیر می‌کرد و برهنگان را پوشاک می‌داد و هیچ آرزومندی را ناامید نمی‌کرد.»
حضرت فرمود: «این‌ها صفات مؤمن است. اگر پدرت زنده بود، برایش طلب بخشایش می‌کردیم.» بعد فرمود: «او را به‌واسطه‌ی شرافت پدرش آزاد کنید!» پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم همراهان او را هم آزاد کردند.
(پند تاریخ، ج 1، ص 153 -شجر طوبی، ج 2، ص 22)

3- شیوه آزادگان

سعدی گوید: از حکیم فرزانه‌ای پرسیدند: «چرا بااینکه خداوند چندین درخت مشهور و بارور آفریده است، مردم هیچ‌کدام از آن‌ها را به‌عنوان آزاد، یاد نکنند مگر درخت سرو را بااینکه این درخت میوه ندارد؟»
حکیم فرمود: «هر درختی داری میوه‌ی معیّنی است که در فصل خود، با رسیدن میوه‌اش تازه می‌شود ولی وقتی‌که میوه‌اش تمام شود، آن درخت پژمرده و بی‌مشتری می‌گردد؛ ولی سرو، دگرگونی ندارد. بلکه همیشه سبز و خرّم است و این شیوه‌ی آزادگان وارسته است که همواره استوارند.»
(حکایت‌های گلستان، ص 272)

4- حکومتیِ آزاد

نعمان بن بشیر از قبیله‌ی خزرج و از انصار بود. در زمان معاویه، در جنگ صفّین بوده و مدّتی از طرف معاویه، ولایت کوفه و یمن را داشت و قاضی دمشق شد و در نهضت مُسلم، فرماندار کوفه بود؛ امّا سخت نگرفتن او علیه مُسلم، سبب شد او را عزل کنند و عبیدالله بن زیاد به جای او گماشته شود.
یزید وقتی به او گفت: «دیدی حسین را کشتم.» گفت: «اگر پدرت معاویه بود، این کار را نمی‌کرد.» اما یزید او را با سی نفر مأمور کرد تا اُسرای کربلا را از شام به مدینه برساند.
فاطمه سلام‌الله علیها دختر علی علیه‌السلام به خواهرش زینب سلام‌الله علیها گفت: «این مرد –نعمان- با ما خوش‌رفتاری کرد، بر ما واجب است که به پاس زحمات او پاداشی به او بدهیم.» زینب سلام‌الله علیها فرمود: «ما چیزی نداریم، جز بعضی زیورها از قبیل دست بند و بازوبند و خلخال.» و همان‌ها را برای او فرستادند و گفتند: «از کمی آن عذر می‌خواهیم».
او قبول نکرد و گفت: «اگر برای دنیا این کار را کرده بودم، برایم کافی بود. به خدا سوگند این کار را فقط برای خدا و خویشاوندی شما با پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم کردم».
او در آوردن اُسرای اهل‌بیت، به آرامی و مدارا کوچ می‌کرد و ازهرجهت مراعات ایشان را می‌نمود؛ تا به مدینه رسانید.
(منتهی الآمال، ج 1، ص 442)

5- زنی آزاده

جمعی بر حجاج بن یوسف ثقفی خون‌خوار، والی عراق، خروج کردند. ازجمله زنی را گرفتند و نزد حجاج آوردند. حجاج با او خطاب و عتاب کرد و او سر در پیش انداخته بود و نظر به زمین دوخته، نه جواب وی می‌داد و نه نظر به‌سوی وی می‌گشاد.
یکی از حاضران گفت: «امیر با تو سخن می‌گوید و تو از وی اعراض می‌کنی؟»
گفت: «من از خدای تعالی شرم می‌دارم به کسی نظر کنم که خدا به وی نظر نمی‌کند.»
حجاج گفت: «از کجا می‌گویی؟» گفت: «اگر خدا به تو نظر می‌داشت تو را این‌چنین به ظلم باز نمی‌گذاشت.» حجاج گفت: «راست می‌گویی!»
(لطائف الطوائف، ص 125)