بایگانی دسته ی ج-چ

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 15 سوره‌ی احقاف می‌فرماید: «(فرزند، بعد از دو سال شیرخوارگی) تا زمانی که به کمال قدرت و رشد برسد و به چهل‌سالگی بالغ گردد، می‌گوید: پروردگارا! مرا توفیق ده تا شکر نعمتی را که به من و پدر و مادرم دادی، به جا آورم.»

حدیث:

امام صادق علیه‌السلام فرمود: «صورت (شمایل) حضرت صاحب‌الزمان از چهل تجاوز نمی‌کند و (زمان طولانی) در او تغییر نمی‌دهد و پیری به او راه ندارد.»
(سفینه البحار، ج 1، ص 504)

توضیح مختصر:

اعداد در همه‌ی ادیان و مذاهب در موضوعات مختلف به کار می‌روند و قابل‌استفاده هستند. محاسبه‌ی عدد چهل از ساعت و روز و ماه و سال، بار و مرتبه، در جغرافیا، حیوانات و ده‌ها موضوعات به کار رفته است. قبل از اسلام، تورات و انجیل و مصری‌ها و عرب‌ها برای این عدد، خواصی قائل بودند.
در اسلام هم در موضوعات بسیاری، از این عدد در قرآن و احادیث بسیار آمده که چندین کتاب درباره‌ی رمز عدد 40 نوشته‌اند. ازآنجایی‌که عدد چهل دارای بار مثبت بوده و توجّه به آن، بیشتر از اعداد دیگر است و گفته شده که این عدد کاملی است؛ ما به بعضی از آن اشاره می‌کنیم:
پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم در چهل‌سالگی مبعوث به رسالت شد. وقتی موسی پیامبر، به میقات رفت، سی روز و ده روز به آن اضافه شد و به چهل اتمام پذیرفت. (سوره‌ی اعراف، آیه‌ی 142) فرشتگان بعد از چهل‌سالگی شخص، به‌سختی، اعمال او را می‌نویسند. در نماز شب، چهل نفر مؤمن را دعا کردن مستحب است. بین دعای موسی و هارون علیه فرعون و غرق شدن فرعون، چهل سال طول کشید. کسی که شراب بخورد تا چهل روز نمازش قبول نمی‌شود. کسی که چهل روز پی در پی گوشت بخورد دلش سخت گردد. اندازه‌ی خانه همسایه‌ها از هر طرف چهل خانه می‌باشد. سرشت خلقت آدم در چهل صباح اتمام یافت.
(رموز اسرارآمیز عدد چهل، تألیف محسن آشتیانی)

1- چهل روز گریه

امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «خداوند عزّوجل به داوود علیه‌السلام وحی فرستاد که ‌ای داوود! خوب بنده‌ای هستی؛ اگر از بیت‌المال خودداری نمایی و از آن روزی نخوری و کارکنی و به دست خویش چیزی بسازی و از کار کردن خویش ارتزاق کنی.»
داوود علیه‌السلام از این توبیخ و تغیّیر پروردگار، چهل روز گریست. آنگاه به آهن وحی رسید که برای بنده‌ی غیور کارگرم نرم شو!
پس این فلز، به امر پروردگار نرم شد و حضرت داوود علیه‌السلام هرروز زرهی می‌ساخت و به هزار درهم می‌فروخت تا اینکه سیصد و شصت زره ساخت و سیصد و شصت هزار درهم بفروخت و از بیت‌المال بی‌نیاز گشت.
(رموز اسرارآمیز، ص 69 –فروغ کافی، ص 74)

2- پاداش چهل سال

هشام، پسر عبدالمَلِک مروان، خلیفه اُموی، به حج رفت و در آن‌وقت امام زین‌العابدین علیه‌السلام با هیبتی خاص وارد مسجدالحرام شد و برای استلام حجرالأسود نزدیک شد. مردم کنار رفتند. مردی از هشام پرسید: «این مرد با هیبت کیست؟»
هشام گفت: «نمی‌شناسم.» فرزدق شاعر آنجا بود و گفت: «من او را می‌شناسم.» و امام علیه‌السلام را چنان توصیف کرد که هشام در غضب شد و جایزه‌ی او را قطع کرد و دستور داد او را در عفان، بین مکه و مدینه، حبس نمودند.
امام زین‌العابدین علیه‌السلام دوازده هزار درهم برای او فرستاد. او آن را رد کرد و گفت: «برای پول شعر نگفتم.» امام علیه‌السلام دوباره پول را فرستادند و او قبول کرد.
هشام او را تهدید به قتل کرد و حبس نمود. پس به دعای امام علیه‌السلام او از حبس آزاد شد و خدمت امام علیه‌السلام رسیده و گفت: «هزینه‌ی زندگی‌ام را هشام قطع کرده است.» امام علیه‌السلام به مقداری که چهل سال او را کفایت کند به او عنایت کرد. چون چهل سال تمام شد، فرزدق وفات نمود.
(منتهی الآمال، ج 2، ص 31)

3- چهل سال سرگردانی

موسی علیه‌السلام به قوم خود گفت: «با دشمنان خدا جنگ کنید!» بنی‌اسرائیل بهانه آوردند و گفتند: «در آن شهر، گروهی زورمند هستند که ما نمی‌توانیم با آن‌ها بجنگیم.» پس «یوشع بن نون» و «کالب بن یوقنا» از سرداران موسی علیه‌السلام به آن شهر رفتند تا غالب گردند.
بنی‌اسرائیل از روی اهانت به آن دو و از روی استهزاء به موسی علیه‌السلام گفتند: «ما در آن سرزمین در نیاییم تا زور آوران در آنجا هستند؛ پس تو و خدایت بروید با آنان بجنگید. ما برای تماشا اینجا نشسته‌ایم.» موسی علیه‌السلام ناراحت شد و نفرین کرد تا میان او و این‌ها جدایی ایجاد شود.
خداوند سرزمین پاک بیت‌المقدس را چهل سال بر ایشان حرام کرد و آن‌ها در بیابان‌ها سرگردان بودند. بنی‌اسرائیل چهل سال در دشت و صحرا راه می‌رفتند تا رها شوند و بعد از راهپیمایی دوباره خود را همان‌جا می‌دیدند.
(تفسیر فیض الاسلام، ص 296 –مائده، آیات 27-21)

4- چهل سال عقیم

از امام رضا علیه‌السلام سؤال کردند: «چطور خدا همه را در زمان نوح پیامبر غرق کرد بااینکه بچّه هایی در آن‌ها بودند که گناه نداشتند.» امام علیه‌السلام فرمود: در میان آن‌ها اطفال نبودند، چون خدا می‌خواست این کار بشود، پس نسل قوم نوح تا چهل سال عقیم شدند و خدا وقتی آن‌ها را غرق کرد، طفلی در میان آن‌ها نبود.
آنان که نوح را تکذیب کردند و آنان که راضی به تکذیب بودند، غرق شدند. کسی که غایب از کاری باشد و راضی به فعل دیگران، همانند آن‌هاست. آب از آسمان چهل روز بارید تا همه‌ی آنجا را آب فراگرفت.
(علل الشرایع –رموز اسرار، ص 62)

5- چهل سال مهلت

فرعون گفت: «من پروردگار والا هستم!» (سوره‌ی نازعات، آیه‌ی 24) و گفت: «غیر خویش، خدایی برای شما نمی‌دانم.» (سوره‌ی قصص، آیه‌ی 38)
امام باقر علیه‌السلام فرمود: «خداوند بعد از این کلام فرعون، چهل سال به او مهلت داد، پس خدا به موسی و هارون فرمود: «دعای شما درباره‌ی فرعون برآورده شود.» (سوره‌ی یونس، آیه‌ی 89) یعنی این استجابت چهل سال طول کشید.»
(خصال صدوق، ج 2، ص 317)

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 22 سوره‌ی ق می‌فرماید: «(به‌راستی تو از این غافل بودی) پس ما پرده را از (پیش چشم) تو کنار زدیم و امروز چشمت (بصیرت) تیزتر است.»

حدیث:

امام علی علیه‌السلام فرمود: «نگاه دیده سود ندهد، آنجا که دل و بصیرت کور باشد.»
(غررالحکم، ج 1، ص 160)

توضیح مختصر:

وقتی چشم بصیر می‌شود که دل به صفا و باور برسد و مشاهدات حقّانی را قبول کند و از سیّئات پرهیز نماید. مثلاً دیدن ملائکه، نوع عذاب‌ها و مشاهدات ملکوتیان را بصیرت باطنی می‌تواند درک کند نه چشم ظاهری دنیوی.
باید قوای حیوانی ضعیف شوند و حجاب‌ها کنار بروند و مدرکات حواس کم شود و شهوات معتدل گردند تا آثار صنع و ارواح و ملائکه و … را به چشم باطن ببیند.
پس اعراض از منهیّات و مراقبه از دیگر مسائلی است که با ارشاد استاد حاذق، در یافتن این موضوع تأثیر دارد.
البته پنهان نماند که اگر بدون هیچ تصوّر و ذهنیّتی چشم باز شود نوعاً بهتر و قابل‌اعتمادتر است و اگر با ضبط و تصویر قبلی باشد، زیاد نمی‌شود درباره‌ی چیز دیده‌شده مانور داد و اعتماد کرد.
آنچه پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم شب معراج درباره‌ی امّتش از صالحان و طالحان دید، همان‌ها الآن در درون انسان‌ها به‌صورت مَلَکی و شیطانی وجود دارد که اولیاء اگر اراده کنند، آن‌ها را می‌بینند.

1- به شکل میمون

یکی از شاگردان مرحوم آیت‌الله کوهستانی گوید: روزی به اتّفاق ایشان برای زیارت اهل قبور به سمت قبرستان حرکت کردیم. در مسیر راه شخصی سوار بر اسب با سرعت از مقابل ما گذشت، ایشان از من پرسید: «این سوار چه کسی بود؟» عرض کردم: «ظاهراً اهل یکی از روستاهای منطقه است که شغلش مطربی، خوانندگی و نوازندگی در عروسی‌هاست.» فرمودند: «عجب! پس به همین خاطر من او را به‌صورت میمونی روی اسب دیدم.»
(بر قلّه‌ی پارسایی، ص 230)

2- غسلین و آتش

ملّا عبدالرزّاق کاشانی (م 726) شارح کتاب «منازل السّائرین» خواجه عبدالله انصاری، می‌گوید: «ما دیدیم کسانی که دارند غِسلین می‌خورند.»
خداوند در سوره‌ی الحاقّه آیه‌ی 37 می‌فرماید: «وَ لا طَعامٌ اِلّا مِن غِسلین: (خطاکاران در قیامت) طعامی غیر از چرک و خون نمی‌خورند.»
مرحوم ملّا صدرای شیرازی (م 1050) می‌فرماید: «افرادی هم بودند که مشاهده می‌کردند، وقتی دیگران حرف می‌زنند از دهانشان آتش درمی‌آید، وقتی‌که خاموش می‌شوند مثل‌اینکه درب تنور را بستند.» (اسرار عبادت، ص 279)
پس فحش، غیبت، تهمت و رنجاندن، همه آتش است که از دهان بیرون می‌آید. این نموداری از باطن دوزخی افراد است که در کشف، برای اهل شهود مکشوف می‌گردد.

3- چشم بَصَر با بصیرت

به استادی گفتند: «فلان شاگرد شما می‌گوید: من خدا را به چشم سر دیده‌ام.» استاد او را طلبیده و از این سخن منع کرد و سپس فرمود: «دیگر این سخن را میان خلق مگوی.» از استاد پرسیدند: «آیا مرید در این سخن که گفته صادق است یا کاذب؟» فرمود: «راست گفته ولیکن حقیقت این امر بر وی پوشیده شده، چراکه به چشم دل دیده است. ولی به چشم سر، شعاع چشم دل را دیده، توهّم کرده که به چشم سر دیده است.»
(سکینه‌ی اولیاء، ص 77)

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 89 سوره‌ی یوسف می‌فرماید: «یوسف به برادرانش فرمود: آیا می‌دانید که با یوسف و برادرانش هنگامی‌که نادان بودید، چه کردید؟ (او را درون چاه انداختید.)»

حدیث:

امام علی علیه‌السلام فرمود: «نادان مُرده‌ای در میان زندگان است.»
(غررالحکم، ج 1، ص 205)

توضیح مختصر:

انسان یک اولی دارد که به صورت عادی از کودکی به نوجوانی و بعد به جوانی و سپس به پیری گرایش پیدا می‌کند. منتهای هر دانایی نوعاً ثمره‌ی خوبی دارد اما منتهای هر نادانی معلوم نیست که به کجا کشیده می‌شود. آنکه شقی می‌شود، مادرزادی شقی نبوده بلکه علل و مقدماتی دست به دست هم می‌دهند تا شخص کاری می‌کند که جایش جهنم است.
چون اسباب لغزش و ضلالت جمع می‌شوند و هوی و هوس غالب می‌شود دیگر راه را برای نجات و سعادت می‌بندد مگر به دلیل دیگری عنایت شود و انقلابی در او پیدا شود و به سر عقل و علم برگردد.
کسی که قبُح را نشناسد و مَفسده را نداند، حتماً غافلانه به کجی گرایش پیدا می‌کند. وقتی آلوده شد، زمینه‌ی هلاکت خود را فراهم می‌کند. چون جهل، ظلمت است پس جاهل بدون نور جلو می‌رود. قوم بنی‌اسرائیل به موسی گفتند: «با حرف‌هایت ما را استهزا می‌کنی؟» موسی فرمود: «پناه به خدا می‌برم که (سخن به استهزاء گویم) چه این کار مردم نادان است.» (سوره‌ی بقره، آیه‌ی 67)
برای همین است که وقتی پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم مبعوث به رسالت شد، مردم آن زمان را مردمی جاهل و دوران جاهلیّت که خود ننگ برای عرب‌های عربستان بود و چند نفر سواد داشتند را به این نام خواند. لذا همه‌ی کارهایشان بر اساس تعصّب و جنود و تقلید بود به همین خاطر پیامبر را از شهر مکه بیرون کردند و پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم هجرت کرد.
این همیشه جهل است که هلاکت را به بار می‌آورد.

1- تاریکی نادانی

جاهلی که تاریخ نمی‌دانست، داستانی را از قرآن درباره‌ی یوسف پیامبر نقل می‌کرد که: «امام دختری داشت که سگ او را در دریا پاره‌پاره کرد.» دانای به تاریخ گفت:
1. او پسر بود.
2. پدرش پیامبر بود و امام نبود.
3. دریا نبود و صحرا بود.
4. گرگ بود و سگ نبود.
(تفسیر اطیب البیان، ج 4، ص 206)
2- مرض جهل

از امراضی که موجب بدبختی دنیا و آخرت انسان می‌شود، نادانی است، این‌که شخص از معارف و حقایق اطلاعی نداشته و به اعمال سهو و مشتبه مشغول باشد. درنتیجه به شهوات مبتلا و دچار ده‌ها بلا و گرفتاری می‌شود. جاهل چه قاصر و چه مقصر، دارای قوّه‌ی عاقله قوی نیست؛ لذا در افراط‌وتفریط، دامنش آماده است. جهل بسیط در قسمت تفریط است که آگاهی نداشته و ادعایی در علم هم ندارد. در جهل مرکّب، بااینکه شخص چیزی نمی‌داند، ولی به ادعای پوچ مبتلاست و نظر می‌دهد و چون نمی‌داند که نمی‌داند، جهل مرکّب می‌شود. درواقع مداوای جاهل به جهل مرکّب مشکل است و گمراهی‌اش بی‌شمار؛ و روزبه‌روز بر نادانی‌اش افزوده می‌شود.
معروف است که حضرت عیسی علیه‌السلام کور مادرزاد را شفا می‌داد ولی از انسان احمق و جاهل دوری می‌کرد. (داستان‌های مثنوی، ج 2، ص 109) پس صاحب این رذیله بداند که نزد عقلا و اهل دانش جایگاهی ندارد و به سبب جهل، وارد جهنم خواهد شد. (بحارالانوار، ج 67، ص 362، حدیث امام صادق علیه‌السلام)
بهتر آنکه با اهل علم مصاحبت کند و در فکر آینده‌ی خویش باشد که به کجا خواهد انجامید. همچنین از تعلیم و یادگیری غفلت نکند و در پی جبران مافات برآید و از تقلید بی‌مورد و تعصّب، پرهیز کرده و آنی از معالجه‌ی این رذیله کوتاهی نکند.

3- شراب موافق جهل

بشر مریسی که از مشاهیر متکلّمین است گوید: پیش دوست خود رفتم و گفتم: کنیزت را بگو مرا شراب بدهد. گفت: «می‌ترسم در گناه افتی.» پس از زمانی گفت: «ای کنیز او را شراب بیاور.» گفتم: «سبب چه بود که اول منع کردی؟» گفت: «اول روا نداشتم برای تو چیزی که عقل تو ببرد، بعدازآن تأمل در کارت کردم دیدم هیچ عقلی نداری (و جاهلی) تا ببرد. پس چرا دریغ دارم؟».
(نوادر ترجمه محاضرات الادباء، ص 66)

4- نشانه جهل

امیرالمؤمنین علیه‌السلام در نهج‌البلاغه می‌فرماید: «به طرف دنیا رفتن (آرامش گرفتن در دنیا) با دیدن ناپایداری (تغییرات) از نادانی است.»
(نهج‌البلاغه، حکمت 384)

5- هلاکت خود و دیگران

امیرالمؤمنین علیه‌السلام از یک قاضی پرسید: «تو ناسخ و منسوخ از قرآن را می‌دانی؟» گفت: «نه» فرمود: «آیا به مقصود خدا در امثال قرآن اشراف داری و وارد هستی؟» گفت: «نه» فرمود: «خود هلاک شدی و دیگران را هم به هلاکت رساندی.»
(مصباح الشریعه، باب 63)

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 73 سوره‌ی توبه می‌فرماید: «ای پیامبر! با کافران و منافقان جهاد کن و بر آن‌ها سخت بگیر.»

حدیث:

امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «همانا جهاد دری از درهای بهشت است که خدا برای اولیای خاص خود گشوده است.»
(نهج‌البلاغه، ترجمه فیض الاسلام، ص 94)

توضیح مختصر:

جهاد با دشمن مسلمین، امری است که در طول تاریخ اسلام از زمان پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم تا به امروز به شکل‌های مختلف انجام گرفته است. جنگ با کفار و نظام‌های سلطه که به مرز و بوم کشور مسلمانان حمله می‌کنند، لزوم دارد و جای شکی نیست که اگر ابر قدرت‌ها و کفار بر مسلمانان چیره شوند، همانند کشور شوروی سابق که قریب 70 سال بر کشورهای مسلمان مانند آذربایجان، ترکمنستان و تاجیکستان و … چیره بود، دین را از مردم بردارند و قوانین کفر را بر آنان مسلط سازند. پس جهاد دفاعی بر همه واجب است و تعلّل و سستی و فرار و … عواقب زیادی دارد که در جنگ‌های صدر اسلام دیده شده و مورد غضب الهی قرار می‌گرفتند. این‌که «خداوند دوست دارد کسانی که در راه او مانند سدّ آهنین پایدارند و با دشمنان می‌جنگند.» (سوره‌ی صف، آیه‌ی 4)
این دوستی آثار بسیار دارد که «مجاهد با دادن مال و جان به‌جایی می‌رسد که خداوند خریدار اوست.» (سوره‌ی توبه، آیه‌ی 111)
منظور ما در این جهاد، جهاد با نفس نیست؛ بلکه جهاد با عدو است. خداوند به پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم فرمود: «ای پیامبر! با کفّار و منافقین جهاد کن و بر آنان سخت بگیر.» (سوره‌ی توبه، آیه‌ی 76)
و منافقان بر کفّار ملحق شدند و آن‌هایی که با علی علیه‌السلام جنگیدند، از ناکثین و قاسطین و مارقین، همان منافقانی بودند که به اسم اسلام با امیرالمؤمنین علیه‌السلام جنگیدند.

1- یک مرد جنگی

منصور بن ابی عامر لشکر عظیمی را برای جنگ با رومی‌ها تجهیز کرد. منصور برای تماشای سپاه به نقطه مرتفعی رفت و به فرمانده سپاه «ابن مضجعی» که در کنارش ایستاده بود، گفت: آیا در این جمعیت عظیم هزار نفر مرد شجاع و مبارز هست؟ فرمانده سکوت کرد.
منصور گفت: چرا ساکتی؟ جواب داد: نه.
منصور گفت: پانصد نفر چطور؟ گفت: نه. عقده گلوی منصور را گرفت تا عدد را به پنجاه نفر رساند. فرمانده گفت: نه.
منصور ناراحت شد و او را از پیش خود راند. جنگ شروع شد و سرباز نیرومندی از لشکر روم به میدان آمد و مبارز طلبید. یکی از سربازان مسلمین به میدان او رفت و کشته گردید و سپاهیان رومی خوشحال شدند!
باز سرباز رومی مبارز طلبید، دوّمی آمد و کشته شد، باز سوّمین نفر از مسلمین رفت و کشته شد و ناراحتی بر سپاه مسلمین غلبه کرد.
به منصور گفتند: «چاره این مبارزه خود «ابن مضجعی» است.» منصور او را طلبید و گفت: «می‌توانی شر این رومی را که با غرور وسط میدان است، بکَنی؟»
گفت: به خواست خداوند، بلی، بعد سراغ چند نفر از سربازانی که می‌دانست نیرومند هستند، رفت.
اول سراغ یکی رفت که بر اسب لاغر سوار و مشک آب کرده بود و می‌برد. به او گفت: «می‌توانی شرّ این رومی را دفع کنی؟» گفت: آری. پس حرکت کرد و با مختصر نبردی سرباز نیرومند رومی را کشت و سر بریده او را در برابر منصور نهاد.
فرمانده گفت: «اگر عرض کردم، پنجاه نفر مرد شجاع در این لشکر نیست، مُرادم از این قبیل سربازان بود.»
ابن مضجعی دوباره در پست فرماندهی مشغول کار شد و سرانجام مسلمین در آن جنگ فاتح شدند.
(حکایت‌های پندآموز، ص 91)

2- ابن صرح

روزی پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم برای اصحاب به جهت ترغیب ایشان به جهاد فرمود: در زمان سابق مرد صالحی بود که ابن صرح نام داشت و بسیار شجاع بود. در زمان او پادشاه ظالمی بود که از خدا بی‌خبر بود و مردم هم از او متابعت می‌کردند.
هر چه او آن‌ها را امربه‌معروف و نصیحت می‌نمود، تأثیری نداشت. تا آن‌که با اسلحه و لباس جنگی بیرون شهر آمد؛ پس نمی‌گذاشت قافله برای خریدن متاع به شهر وارد یا خارج شوند.
تا آنکه پادشاه لشکری به جنگ او فرستاد و مدتی با او جنگیدند؛ اما او مغلوب نمی‌شد و ماه‌های طولانی این درگیری به طول کشید.
عاقبت مخفیانه، زوجه‌ی او را گول زدند تا دست و پای او را در خواب با طناب ببندد و بعد آن‌ها را صدا بزند، بیایند و او را دستگیر کنند.
شب اول با طناب دست و پای او را بست؛ اما او بیدار شد و طناب را ارّه کرد و علّت را از زنش جویا شد. گفت: می‌خواستم ببینم شجاعت تو چقدر است؟
شب دوم در خواب با زنجیر این عمل را تکرار نمود. باز او زنجیر را پاره کرد؛ اما شب سوم با مو (ی گیسوی ابن صرح که بلند بود یا موی بعضی حیوانات) او را در خواب بست و سپاهیان پادشاه را صدا زد، آمدند او را دستگیر نمودند.
نزد پادشاه آوردند و لب و گوش و بینی و انگشتان او را بریدند و به ستونی در قصر پادشاه بستند و خوشحالی و لهو و لعب می‌کردند و شراب می‌خوردند و گاهی به روی او می‌ریختند. ابن صرح به خدا عرض کرد: «اگر اعضای مرا قطعه‌قطعه کنند، چون در راه توست، برایم سهل است، ولی می‌خواهم قدرت خود را بر این‌ها ظاهرنمایی.»
خداوند دعای او را مستجاب فرمود و مَلَکی نزد ابن صرح فرستاد، مژده‌ی سلامتی کامل به او داد و به او گفت: «خودت را حرکت ده تا این قصر به لرزه در آید و خراب شود و همه هلاک شوند.»
به قدرت خداوندی قصر خراب شد و همه در زیر قصر هلاک شدند.
وقتی پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم این فرمایش را برای اصحاب نقل کردند، اصحاب گفتند: «کدام‌یک از ما طاقت هزار ماه جهاد را که ابن صرح نمود، دارا می‌باشیم؟»
جبرئیل نازل شد و سوره‌ی قدر (انّا انزلناهُ فی لیله القدر…) را آورد که در آن خداوند به بندگانش مژده داد که احیا و فضیلت شب قدر، بهتر از هزار ماه جهادی است که ابن صرح نموده است. پس اصحاب با شنیدن این خبر خوشحال شدند.
(عنوان الکلام، ص 105)

3- خدعه‌ی جنگی

یکی از پادشاهان، شهری را محاصره کرد و مدت محاصره طول کشید. امیر آن شهر وزیران را جمع کرد و گفت: چه کنیم، آیا تسلیم شویم یا آن‌که شبانگاه از شهر فرار کنیم؟
یکی از آن‌ها گفت: من نظرم این است که آنچه در خزانه‌ی دولت از طلا هست، تیر درست کنند و بر آن این دو بیت را بنویسید:
«از جود و کرم، تیر طلای ناب به‌سوی دشمن می‌افکنند، پس مجروحین طلا را صرف می‌کنند و بهبود می‌یابند و آنان که به تیر بمیرند، طلای را صرف در کفن و دفن او می‌کنند.»
پس رأی او را پسندیدند و تیرها از طلا ساختند و به روی دشمن ریختند. پادشاهی که آن شهر را محاصره کرده بود؛ چون آن تیرهای طلا و نوشته را دید، دستور داد لشکر از محاصره دست بردارند و آن شهر را رها کنند و گفت:
«مثل این شهر را نمی‌شود فتح کرد، زیرا آن‌قدر ثروت دارند که تیرهای آن‌ها طلاست که برای مجروحین دوا و برای کشته‌شدگان کفن می‌شود.»
(نمونه معارف، ج 4، ص 80 -ثمرات الاوراق، ج 2، ص 223)

4- جهاد با آشوب گران مسلمان

پیامبر صلی‌الله علیه و آله به علی علیه‌السلام فرمود: «ای علی! خداوند جهاد در رفع فتنه را بعد از مرگ من بر مؤمنین واجب کرده است، چنان‌که اکنون جهاد همراه با من را با مشرکان واجب کرده است.»
امیرالمؤمنین گوید به رسول خدا عرض کردم: «فتنه‌ای که خداوند جهاد در آن را واجب کرده، چیست؟»
فرمود: «فتنه و آشوب قومی که گواهی به یکتایی خدا و صدق رسالت من از طرف خدا می‌دهند، ولی مخالف با سنت و راه من هستند و در دین من آسیب می‌رسانند.» پرسیدم: «بر چه اساسی با آن‌ها جنگ کنم ای رسول خدا! بااینکه آن‌ها گواهی به یکتایی خدا و رسالت تو از سوی خدا می‌دهند؟!»
فرمود: به خاطر این که:
1. در دین خدا بدعت به وجود می‌آورند.
2. از امر و خط من جدا می‌شوند.
3. خون خانواده و عترت مرا حلال می‌دانند.
(داستان‌ها و پندها، ج 10، ص 75 -وسائل الشیعه، ج 11، ص 61)
ازاین‌رو امیرالمؤمنین علیه‌السلام با سه دسته‌ی مسلمان نما: قاسطین، ناکثین و مارقین جنگید؛ که نمونه‌ی آن در جنگ صفین، نهروان و جمل به‌خوبی معلوم شد.

5- جنگ بهتر از عبادت

ابوهریره گفت: ما در زمان پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله در رکاب آن حضرت به جنگ می‌رفتیم. در بین راه از دره‌ای که چشمه‌ی آب گوارایی در آن جریان داشت، عبور کردیم، یکی از اصحاب گفت: «اگر از جامعه و مردم کناره‌گیری می‌کردم و در این مکان (باصفا) به عبادت می‌پرداختیم (بسیار خوب بود)؛ اما هرگز چنین کاری را تا از رسول خدا اجازه نگیرم، انجام نمی‌دهم.»
او نزد پیامبر رفت و تصمیم خود را بیان داشت. پیامبر فرمود: چنین کاری را انجام نده، زیرا بودن شما و جهاد در راه خدا بهتر از شصت سال نمازخواندن در بین خانواده می‌باشد!
آیا دوست ندارید خدا شما را بیامرزد و وارد بهشت کند؟ در راه خدا جنگ کنید و اگر در میدان جنگ کشته شدید، به بهشت داخل شوید.
(شنیدنی‌های تاریخ، ص 102 -محجه البیضاء، ج 4، ص 8)

حدیث:

امام علی علیه‌السلام فرمود: «کسی که در پاسخ دادن شتاب کند، به درستی نرسد.»
(غررالحکم، ج 1، ص 194)

توضیح مختصر:

روابط اجتماعی و خانوادگی و کاری و … همه بر پایه‌ی تکلّم است که نوعی از آن سؤال و جواب است.
سائل پرسشی می‌کند که قصد دارد جواب دهنده را آزمایش کند و یا او را میخکوب و بی‌حرمت و درمانده نماید و یا قصدش جواب گرفتن است؛ یعنی مجهولی به جواب، معلوم گردد. کسی هم که جواب می‌دهد هم احتمال دارد در پاسخ، قصد و غرضی داشته باشد؛ اما جواب باید منطقی و به دور از تعصّبات باشد و اگر پاسخ گر گاهی پاسخ را نمی‌داند یا کمی از آن را می‌داند، به پرسش‌کننده واقع مطلب را بگوید و از جواب نامفهوم که سردرگمی ایجاد کند، پرهیز نماید.
جواب عاقلانه و عالمانه همیشه در صراط مستقیم به صواب است اما جواب‌های انبیاء و اولیاء به‌اندازه‌ی فهم سائلان بوده است، چراکه انبیاء از طرف خدا مأمور شدند به‌اندازه‌ی عقل مردم صحبت کنند چراکه درک و کشش نفوس ضعیفه توان ادراک حقایق و مطالب بلند را ندارند و آنان که توان جواب را ندارند، می‌گویند: «موسی به دین خود عیسی به دین خود.»
این از ضعف و جهل است که یارای پاسخ را ندارد و به هر دلیلی به این نوع جملات متمسّک می‌شوند. این را هم باید بدانیم که پاسخ مختصر و مفید و درست بهتر از تفصیل نامفهوم و شبه انگیز است.

1- از عرش تا فرش

ابن الکواء (مسلمان موافق) از امیرالمؤمنین علیه‌السلام سؤال کرد: «از جایی که شما ایستاده‌اید تا عرش خدا چقدر فاصله است؟» امام فرمود: تو برای تعلّم سؤال کن نه برای خودنمایی. امّا جوابت: فاصله‌ی جایی که من ایستاده‌ام تا عرش خدا این است که مخلصاً بگویی: «لا اله الّا الله» یعنی توحید، انسان را به عرش می‌رساند و انسان فرشی را عرشی می‌کند. فاصله‌ای که ابن الکواء پرسید، همیشه برای مادّه است اما اتصال تجرّدی و صعود معنوی فاصله زمانی و مکانی ندارد.
(بحارالانوار، ج 10، ص 122 -اسرار عبادات، ص 199)

2- جواب ده سؤال

پادشاه روم برای عمر نامه‌ای نوشت که بیست سؤال در آن بود و او جواب آن‌ها را نمی‌دانست و از امیرالمؤمنین علیه‌السلام تقاضا کرد که جواب سؤال‌ها را بدهد و حضرت جواب‌ها را نوشت.
ما ده سؤال و جواب از آن‌ها را می‌آوریم:
1. آن چیزی که نزد خدا نیست؟ جواب: ظلم
2. چیزی که همه‌اش دهان است؟ جواب: آتش
3. چیزی که همه‌اش پا است؟ جواب: آب
4. چیزی که همه‌اش چشم است؟ جواب: خورشید
5. چیزی که همه‌اش بال است؟ جواب: باد
6. آن‌کس که فامیل ندارد؟ جواب: حضرت آدم
7. چهار جنبنده‌ای که در شکم مادر نبودند؟ جواب: عصای موسی، قوچ برای ابراهیم، آدم و حوّا.
8. غذای گوناگون بهشتی که در یک کاسه آمیخته نمی‌شود مانند چیست؟ جواب: زرده و سفیده تخم‌مرغ
9. غذای بهشتی که دفع نمی‌شود مانند چیست؟ جواب: بچه در شکم مادر که از ناف خون می‌خورد و دفع ندارد.
10. مکانی که خورشید در آن یک‌بار تابید؟ جواب: زمین دریایی که بنی‌اسرائیل از آن عبور کردند و فرعونیان غرق شدند.
(بوستان معرفت، ص 133)

3- چگونه صبح کردی؟

1. کسی به حضرت عیسی علیه‌السلام عرض کرد: «چگونه صبح کردی؟» فرمود: «صبح می‌کنم درحالی‌که به آنچه امید به نفع آن دارم، مالک نیستم و به آنچه از بدی‌اش حذر می‌کنم، توانایی دفع آن را ندارم؛ ولی در همه حال مأمور به طاعت و دوری از معصیت او هستم و نمی‌بینم کسی فقیرتر از من باشد.»
2. کسی به اویس قرنی عرض کرد: «چگونه صبح کردی؟» فرمود: «چگونه صبح می‌کند مردی که نمی‌داند آیا به شب می‌رسد یا نه؟ و هرگاه به شب می‌رسد، نمی‌داند به صبح وارد می‌شود یا نه؟»
3. ابوذر فرمود: «صبح می‌کنم درحالی‌که شکر خدا می‌نمایم و از نفْسم شاکی هستم.»
4. پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم فرمود: «کسی که صبح کند و همّتش غیر خدا باشد، هرآینه صبح کرده درحالی‌که از زیان‌کاران و دور شدگان از رحمت خداست.»
(مصباح الشریعه، باب 78)

4- چهار دیوار و چهار کلمه

کسی از امام صادق علیه‌السلام سؤال کرد: «چرا کعبه را کعبه نامیدند؟» فرمود: «چون چهار دیوار دارد.» عرض کرد: «چرا چهار دیوار دارد؟» فرمود: «چون بیت‌المعمور که در آسمان‌هاست چهار دیوار دارد.» عرض کرد: «چرا بیت‌المعمور چهار دیوار دارد؟» فرمود: «برای آن‌که عرش خدا چهار ضلع دارد.» عرض کرد: «چرا عرش خدا چهار ضلع دارد؟» فرمود: برای این‌که کلمات توحیدی خدا چهارتا است، «سبحان‌الله، والحمدلله و لااله‌الاالله و الله‌اکبر». (علل الشرایع، ص 398)
اسماء حُسنی حق به این چهار کلمه («تنزیه»، «تحمید»، «تهلیل» و «تکبیر») برمی‌گردد و انسان خدا را به وحدانیت و بزرگداشت و به مجد و منزّه بودن می‌ستاید.
پس کسی کعبه می‌رود معرفتش تا عرش با کلمات تامات عارف شده است که کعبه بر این اساس بنا نهاده شده است.
(اسرار عبادات، ص 212)

5- دریا و شاه‌باز

چون سلطان محمد خدابنده، سلطانیه را تمام کرد، فضلا و علما را بر سفره‌ای برای اطعام دعوت کرد. شیخ صفی‌الدین اردبیلی (جد سلاطین صفوی) و شیخ علاءالدوله سمنانی در دو طرف سلطان نشستند. شیخ صفی از غذای سفره نخورد و شیخ علاءالدوله خورد. سلطان پرسید: «اگر غذای ما حرام است چرا شما نخوردید و علاءالدوله خورد؟» فرمود: «شیخ علاءالدوله مانند بحرند و بحر به ملاقات هیچ‌چیز، از دریایی نمی‌افتد.» شیخ علاءالدوله هم فرمود: «شیخ صفی‌الدین به‌منزله‌ی شاه‌بازند و شاه‌باز، هر طعمه میل نمی‌فرماید.»
(مقدمه‌ای بر مبانی عرفان، ص 171)

6- سؤال از خواجه حافظ

1. آیا سیر و سلوک پایان دارد؟
ماجرای من و معشوق مرا پایان نیست **** هرچه آغاز ندارد نپذیرد انجام
2. بهترین اوقات خوش چه وقت است؟
اوقات خوش آن بود که با دوست به سَر شد **** باقی همه بی‌حاصلی و بی‌خبری بود
3. کلید گنج سعادت چیست؟
هر گنج سعادت که خدا داد به حافظ **** از یُمن دعای شب و ورد سحری بود
4. چه نماز و چه نیازی خوب است؟
خوشا نماز و نیاز کسی از سر سوز **** به آب دیده و خون جگر طهارت کرد
5. چه راهی برای رسیدن به دوست خوب است؟
ناز پرورده تنعّم نبرد راه به دوست ***** عاشقی شیوه‌ی رندان بلاکش باشد
6. آیا دوام وصل میسّر است؟
حافظ! دوام وصل میسّر نمی‌شود **** شاهان کم التفات به‌سوی گدا کنند
7. کدام سیره و صفت دنبال می‌کنید؟
من که دارم در گدایی، گنج سلطانی به دست **** کی طمع در گردش گردون دون‌پرور کنم؟
8. روز قیامت به چه چیزی امیدواری؟
از نامه‌ی سیاه نترسم که روز حشر**** با فیض و لطف او صد ازین نامه طی کنم
9. در وادی طلب که خطرهاست به کدام صفت دل‌خوش داری؟
در بیابان طلب گرچه زهر سو خطر است **** می‌رود حافظ بیدل به تولّای تو خوش
10. زنده بودن به چیست؟
مرا امید وصال تو زنده می‌دارد **** وگرنه هر دمم از هجر توست بیم هلاک

7- سلطنت می‌خواهی

روزی هارون‌الرشید خلیفه عباسی به بهلول گفت: «آیا می‌خواهی سلطان باشی؟» بهلول فرمود: «دوست نمی‌دارم.» خلیفه گفت: «برای چه سلطنت نمی‌خواهی؟» بهلول گفت: «برای این‌که من تابه‌حال به چشم خود مرگ سه خلیفه را دیده‌ام، ولی خلیفه تابه‌حال مرگ دو بهلول را ندیده است.»
(دویست داستان، ص 15)

8- سه جواب حقیقی

روزی امیرالمؤمنین علیه‌السلام با مردم سخن می‌گفت، در ضمن سخنان، سه سؤال از آنان کردند؛ امّا جواب آن‌ها را نپسندید و جواب صحیح را خودشان فرمودند. از آن‌ها پرسید:
1. رَقوُب در میان شما کیست؟ گفتند: مردی را گویند که بمیرد و فرزندی نداشته باشد. امام علیه‌السلام فرمود: رقوب کسی است که بمیرد و یکی از فرزندانش را جلوتر از خود نفرستاده باشد که در پیشگاه خدا حساب شود، اگرچه فرزندان بسیار بعد از خود بگذارد.
2. صُعلوُک در میان شما کیست؟ گفتند: مرد فقیر را گویند. فرمود: صعلوک کسی است که مالی را در راه خدا به پیش نفرستاده باشد هرچند بعد از خود ثروت کلانی بگذارد.
3. صُرعه نزد شما کیست؟ گفتند: آن قهرمان پرتوانی که پهلویش به خاک نرسیده است! فرمودند: آن قهرمانی که وقتی شیطان بر قلبش زد و خشمگین شد به‌طوری‌که خونش (از رگ‌هایش) آشکار گردید، به یاد خدا بیفتد و با حلم بر خشمش غالب و آن را به زمین بکوبد.
(مشکاه الانوار، ص 366 -حکایت‌های شنیدنی، ج 1، ص 115)

9- خانه عوض شده

پیری فوت کرد. یکی از مریدانش او را در خواب دید و از حالش در قبر جویا شد که چه بر تو گذشت و در جوابِ «کیست خدایت» چه گفتی؟ گفت: «از من پرسیدند خدایت کیست؟ خود را به خدایم سپردم و در جواب گفتم: من خانه‌ام را عوض کردم نه خدایم را.»
(داستان عارفان، ص 99)