بایگانی دسته ی ت-ث

قرآن:

خداوند متعال می‌فرماید: «بنی‌اسرائیل اگر بدی بلا به آن‌ها می‌رسید، به فال بد می‌گفتند: از شومی موسی علیه‌السلام و کسان اوست.»

حدیث:

پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم فرمود: «هرگاه فال بد زدی از آن درگذر.»
(وسائل الشیعه، ج 11، ص 362)

توضیح مختصر:

تفأل، فال زدن به اموری است که شخص، معتقد به آن‌ها بوده یا خوب یا بد آن را به ذهن می‌کارد و جاری می‌کند. مثلاً در قدیم هرگاه پرنده‌ای از راست یا چپ، به استقبال آن‌ها می‌آمد، تفأل می‌زدند. طرف راست را تفأل به خیر می‌زند و تبرّک می‌جستند؛ و شگون و بدشگونی را علامت خیر و شر می‌دانستند.
تطیّر، از مادّه‌ی طیر به معنای پرنده است و چون عرب به‌وسیله‌ی پرندگان، غالباً فال بد می‌زد، این کلمه به‌عنوان فال بد زدن آمده است. در مقابل آن تفأل است که برای فال نیک زدن استعمال می‌شود.
درباره‌ی آیه‌ی: «می‌دانند ظاهر از زندگی دنیا را و از آخرت غافل‌اند.» (سوره‌ی روم، آیه‌ی 7) که مقصود چیست فرمود: «تفأل به بد یا خوب زدن و از روی ستاره سخن گفتن؛ مقصود توجّه به دنیا است.»
امام صادق علیه‌السلام فرمود: «مبادا با قرآن فال بگیری. بنی‌اسرائیل هر وقت بدی و قحطی به آن‌ها می‌رسید، می‌گفتند: از جانب موسی علیه‌السلام است و هر وقت ارزانی و فراخی نصیبشان می‌شد، می‌گفتند: از جانب ماست. امّا از نظر اسلام، اگر تفأل زدید اعتنایی نکنید و آن کار را انجام دهید، در دل، خیال بدی نپرورانید، کارها با نام خدا و دادن صدقه انجام شود، فال بد به دل راه ندهید و حُسن ظن به خدا بهترین درمان است.»

1- دیدار خسرو شوم بوده

وقتی خسرو پرویز برای شکار از شهر بیرون رفت، چون به صحرا رسید، چشمش به مردی زشت‌رو افتاد؛ پس آن را به فال بد گرفت و دستور داد او را از جلو راه دور کنند.
آن مرد پیش خود گفت: «خسرو بر نقّاش عالم عیب گرفته است!»
چون خسرو از شکارگاه برمی‌گشت، اتفاقاً به همان جایگاه رسید و آن مرد را دید.
آن مرد صدا زد ای خسرو سؤالی دارم. گفت: بگو. عرض کرد ای پادشاه! امروز شکارت خوب بوده است؟ گفت: بسیار عالی بود.
عرض کرد: آیا به همراهان تو آسیبی رسید؟ گفت: نه. عرض کرد: پس چرا مرا دیدی به فال بد، به من اهانت کردی؟ و از سر راهت دور کردی؟ گفت: دیدار امثال تو را مردم، شوم می‌گیرند.
عرض کرد: پس دیدار خسرو بر من شوم بوده است، نه دیدار من بر خسرو؛ خسرو از جواب او تسلیم گردید و از او عذرخواهی کرد.
(نمونه معارف، ج 3، ص 110 -اخلاق روحی، ص 132)

2- انگشتر گم شد

پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلّم انگشتری داشت که در نگین آن نوشته شده بود: محمّدٌ رسول‌الله. پیامبر زیر نامه‌هایی را که برای شاهان می‌فرستاد، با همان انگشتر مُهر می‌نمود.
هنگامی‌که پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم رحلت کرد، انگشتر به دست همسرش عایشه افتاد و او آن را ابوبکر داد. ابوبکر گاهی زیر نامه‌هایش را با آن مهر می‌کرد؛ بعد از ابوبکر انگشتر به عمر رسید و او گاهی به‌عنوان مهر بر نامه‌ها استفاده می‌کرد.
عمر وقتی‌که به ضربت ابو لؤلؤ در بستر مرگ افتاد، آن را به دخترش حفصه داد تا هر کس خلیفه شد، آن انگشتر را به او بدهد.
پس از او عثمان خلیفه شد و انگشتر به او رسید. عثمان هم گاهی از آن استفاده می‌کرد. تا این‌که در سال هفتم خلافت، در کنار چاهی که خودش حفر کرده بود و نام آن «اریس» بود، نشست بود و آن انگشتر را از این دست به آن دست می‌کرد؛ که ناگهان انگشتر به چاه افتاد و او غمگین شد. پس دستور داد همه‌ی آب آن چاه را کشیدند و هر چه جستجو کردند، آن انگشتر پیدا نشد.
عثمان گم شدن انگشتر را به فال بد گرفت و از آن پس ضعف در دولت او شروع شد و ادامه یافت تا منقرض گردید.
(البدایه و النهایه، جلد 5، ص 356)

3- ما فال بد نمی‌زنیم

وقتی مردم کوفه برای امام حسین علیه‌السلام نامه نوشتند، حضرت نائب خاص خود، مسلم بن عقیل را به طرف کوفه فرستاد و مسلم با چند نفر کوفی ابتدا به مدینه رفتند. پس از زیارت و وداع با قبر مبارک پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم با خانواده‌ی خود خداحافظی کرد و دو نفر راهنما از قبیله بنی قیس، استخدام کرده و به طرف کوفه حرکت نمود. چون از مدینه حرکت کردند، راهنمایان خواستند از راه نزدیکی به کوفه روند که گرمی هوا و تمام شدن آب، سبب شد که آن دو نفر جان سپردند. مسلم با هر زحمتی که بود، خود را به قریه‌ای به نام مضیق رساند و در آنجا به همراه چند نفر کوفی آب نوشیدند تا از مرگ نجات پیدا کردند. پس مسلم نامه‌ای برای امام حسین علیه‌السلام به مکّه نوشت و جریان راه گم کردن و مردن دو راهنما را در آن نوشت و متذکّر شد این سفر را به فال خوب نگرفتم، اگر اجازه بفرمائید دیگر به سفر کوفه ادامه ندهم. چون نامه‌ی مسلم به امام رسید، جوابی به مسلم نوشت و چنین متذکّر شد که:
«به مأموریتی که می‌رفتی برو. من از جدّم پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم شنیدم که فرمود: ما اهل‌بیت هرگز فال بد نزدیم و کسی ما را تطیّر نکند. مسلم پس از دریافت نامه به مأموریت خود به‌سوی کوفه ادامه داد.»
(مقتل الحسین علیه‌السلام، ص 166)

4- حرف شین

ابو عثمان بحرالجاحظ گفت: مردی از رؤسای تجّار، به من خبر داد که در کشتی مردی با من بود که اخمو و خاموش و سرش را از زمین برنمی‌داشت و هر وقت اسم شیعه را می‌شنید، خشمگین می‌شد و چهره‌اش دگرگون می‌گردید و ابروهایش را سخت درهم می‌کشید.
روزی به او گفتم: «از چه چیز شیعه این‌قدر بدت می‌آید که با شنیدن آن نگران و آشفته می‌شوی؟»
گفت: «من هیچ حرف شینی را ندیدم، مگر در اوّل آن، کلمه‌ی زشتی بوده، از قبیل شر، شوم، شیطان، شرارت و … و من چون فال بد به حرف شین می‌زنم و شیعه شین دارد، به‌این‌علت بدم می‌آید.» ابو عثمان گفت: «پس اساس تشیع واژگون می‌شود.»
شگفتی از سفاهت پیرمرد و حماقت ابو عثمان که چرا کلماتی که با حرف شین شروع می‌شوند، مانند شریعت، شمس، شهد، شفاعت، شهامت، شجاعت و … را یادآوری و متذکر نمی‌شود که چه معانی خوب دارد!
(تجلی امیرالمؤمنین علیه‌السلام، ص 204 -الغدیر، ج 5، ص 158)

5- روز بد

یکی از یاران امام دهم علیه‌السلام گفت: خدمت حضرت هادی علیه‌السلام رسیدم، درحالی‌که در مسیر راه انگشتم مجروح شده بود و سواری از کنارم گذشت و صدمه‌ای به شانه‌ام زد و در وسط جمعیتی گرفتار شدم و به سبب آن لباسم پاره شد.
آن روز را به فال بد گرفتم و گفتم: خدا مرا از شرّ روز بد حفظ کند؛ تو ای روز عجب روز شومی هستی؟
امام این حرفم را شنید و فرمود: «تو با ما ارتباط داری و چنین می‌گویی؟ روز که گناهی ندارد، آن را گناهکار می شمری؟!»
از شنیدن این سخن به خود آمدم و به خطای خود پی بردم و عرض کردم: «ای مولای من! اینک استغفار می‌کنم و از خدا طلب آمرزش می‌نمایم.»
امام فرمود: «هنگامی‌که کیفر اعمال شما در این روزها دامن شما را می‌گیرد، روزها چه گناهی دارند که آن را شوم می‌شمارید؟»
(داستان‌های تفسیر نمونه، ص 66 -تفسیر نمونه، ج 23، ص 46)

 

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 34 سوره‌ی بقره می‌فرماید: «یاد کن هنگامی را که به فرشتگان گفتیم: برای آدم سجده (تعظیم و تکریم) کنید؛ همگی سجده کردند، جز ابلیس.»

حدیث:

اسحاق بن عمّار گوید: «به امام صادق علیه‌السلام عرض کردم: مردی وارد مجلس می‌شود و انسان به احترامش به پا می‌خیزد، چطور است؟»
فرمود: «مکروه است؛ مگر آن مرد اهل دین باشد.»
(بحار، ج 75، ص 466 -تفسیر معین)

توضیح مختصر:

ملاک در کار انسان برای تعظیم و تکریم و تحقیر گاهی به حبّ و بغض، به خرافات یا مسائل اعتقادی و … برمی‌گردد.
اگر ملاک معقول و جنبه‌ی الهی و اخلاقی است، احترام لازم است و اگر جنبه‌ی خرافی از بعضی به یک چیز یا انسانی وارسته باشد، مردود است.
اسلام مسائلی را مورد تعظیم و احترام قرار داده است؛ مانند احترام به کعبه و پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم و امام علیه‌السلام و فرامین دینی و … پس ضدّش بی‌احترامی است.
ملاک انسان به تقواست که متّقی مورداحترام قرار گیرد، امّا در غرب، انسانیّت به ظواهر مادی است و جایزه‌ی نوبل می‌دهند و تبلیغات می‌کنند و مرد سال قرار می‌دهند.
خداوند فرمود: «هر کس شعائر الهی را احترام و تعظیم کند، این کارش از آثار سلامت و تقوای قلب است.» (سوره‌ی حج، آیه‌ی 32)
و فرمود: «این است احکام حج و هر کس اموری را که خدا حرمت نهاده، محترم و بزرگ شمارد، البته مقامش نزد خدا بهتر است.» (سوره‌ی حج، آیه‌ی 30)
پس هر چیزی جنبه‌ی الهی داشته، حرمت نهادن و محترم شمردن آثار نیک برای برگزارکننده و تعظیم کننده دارد.

1- عُدَی بن حاتم

پسر حاتم طایی به نام عُدی، رئیس قبیله بود. خواهرش سفانه، برای او از پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم بسیار توصیف کرد. پس او به قصد دیدن پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم به مدینه آمد. پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم او را به خانه برد و فرشی را با دست خود برای او گسترانید و تکلیف به نشستن کرد. چون فرش گنجایش بیش از یک نفر را نداشت، گفت: «شما بفرمایید.» پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم قبول نکرد و او را روی فرش نشانید و خود روی زمین نشست.
عُدی گوید: «یقین پیدا کردم که پیامبر، هوای سلطنت و ریاست ندارد که این‌طور مرا احترام می‌کند. پس پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم اسلام را بر من عرضه کرد و من قبول نمودم.»
(پیغمبر صلی‌الله علیه و آله و یاران، ج 4، ص 260)

2- سه نفر

پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم در مسجد میان اصحاب نشسته بودند که سه نفر وارد شدند. یکی از آنان محلی برای نشستن یافت. دومّی جایی نیافت و پشت سر یک نفر دیگر نشست. سومی که دید جایی برای نشستن در صف اوّل نیست از مسجد بیرون رفت.
پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم فرمود: «اولی جایی یافت، خدا او را جای داد. دوّمی خجالت کشید خدا از او حیاء کرد، سوّمی از خدا اعراض کرد و رفت، خدا هم به او پشت کرد.»
(شنیدنی‌های تاریخ، ص 80 -محجه البیضاء، ج 3، ص 391)

3- احترام به برادر مسلمان

سلمان فارسی می‌گوید: روزی خدمت پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم شرفیاب شدم، درحالی‌که حضرت بر تُشکی تکیه داده بود. وقتی من وارد شدم، پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم تشک را بر من قرار داد و فرمود:
«ای سلمان! هر مسلمانی که برادر مسلمانش بر او وارد شود و او نیز تشک خود را برای احترام گذاردن به آن برادر مسلمان بدهد، خداوند او را می‌بخشد و از گناهانش می‌گذرد.»
(کحل البصر، ص 69 -تربیت اجتماعی، ص 147)

4- بی‌احترامی به پدر

امام باقر علیه‌السلام فرمود: «پدرم مردی را به همراه پسرش دید که به راهی می‌رفتند؛ درحالی‌که پسر بر بازوی پدر تکیه داده بود. پدرم به علّت بی‌احترامی پسر به پدر تا زنده بود با آن فرزند صحبت نکرد.»
(محجه البیضاء، ج 3، ص 442)

5- احترام به ورود جعفر از حبشه

پیامبر خدا صلی‌الله علیه و آله و سلّم در روز فتح خیبر مطلع شد که جعفر طیّار از حبشه بازگشته و به‌سوی مدینه می‌آید.
پس فرمودند: «به خدا نمی‌دانم کدام‌یک از این حادثه مرا بیشتر خوشحال کرد، فتح و پیروزی در جنگ و یا بازگشت جعفر.» سپس در انتظار جعفر باقی ماند و چون او آمد، حضرت برخاست، به استقبال او رفت و او را در آغوش گرفت و بین دو چشمش را بوسید.
(شنیدنی‌های تاریخ، ص 81)

 

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 156 سوره‌ی بقره می‌فرماید: «… آن‌ها که هرگاه مصیبتی به ایشان می‌رسد، می‌گویند: ما از خداییم و به‌سوی او بازمی‌گردیم.»

حدیث:

پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم فرمود: «هر کس مصیبت‌زده‌ای را تعزیت گوید، همانند اجر مصیبت‌زده، به او ثواب و اجر می‌دهند، بدون آن‌که از اجر مصیبت‌زده کم شود.»
(الکافی، ج 3، ص 205)

توضیح مختصر:

یکی از رسومات که در همه جای دنیا رسم است، موضوع تسلیت گفتن در فقدان کسی به صاحبان عزا و مصیبت است.
مثلاً پادشاه حبشه، نجاشی وقتی وفات کرد، جبرئیل به پیغمبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم تعزیت گفت.
در زمان جاهلیت وقتی‌که به کسی مصیبت وارد می‌شد، زنان به کسان او تعزیت می‌گفتند و همسایگان و خویشاوندان را دورشان جمع می‌کردند و در گریه و زاری، او را مساعدت می‌نمودند و در اوقات معیّن، ضجّه و شیون می‌کردند.
این کار ادامه داشت تا پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم مبعوث به رسالت گردید و آن‌ها را از این ضجّه و شیون زدن بازداشت که بیش‌ازحد اظهار زاری ننمایند.
رسول خدا صلی‌الله علیه و آله و سلّم فرمود: «اگر مصیبتی به همسایه‌ای رسید، در مصیبت او را تعزیت گویید.»
امیرالمؤمنین علیه‌السلام در فقدان برادر کسی که مرده بود، فرمود: «اگر صبر کنی، حق خدا را اداء کنی؛ چه آن‌که قضاء خداوندی جاری ‌شده است.»
وقتی جعفر طیّار شهید شد، پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم منزل او آمدند و به اسماء فرمودند: «خدای تو را مزد دهد به شهادت جعفر، امّا بشارت باد تو را که خدای تو، او را دو پَر داد تا در بهشت با فرشتگان می‌پرد.» پس اَسماء تعزیت او بداشت.

1- دختر مُسلم

چون خبر شهادت مسلم بن عقیل، نماینده‌ی حضرت سیّدالشهداء علیه‌السلام را به امام حسین علیه‌السلام رساندند، بسیار گریه کرد و فرمود: «خدا مسلم را رحمت کند که به‌سوی روح و ریحان و بهشت رفت.»
مسلم را دختری سیزده‌ساله بود که با دختران امام همراه بود. چون امام خبر شهادت مسلم را شنید، به درون خیمه آمد و دختر مسلم را بسیار نوازش کرد.
دختر مسلم عرض کرد: «یا بن رسول‌الله! با من ملاطفت بی پدران و یتیمان می‌کنی، مگر پدرم کشته شد؟»
امام گریه کرد و فرمود: «ای دختر! ناراحت مباش؛ اگر بابایت نباشد، من پدر تو و خواهرم مادر تو و دخترانم، خواهران و پسرانم، برادران تو می‌باشند.»
دختر مسلم فریاد برآورد و زار زار بگریست و پسرهای مسلم نیز گریستند. خانواده‌ی امام در مصیبت مسلم، با فرزندان مسلم به سوگواری پرداختند.
(منتهی الامال، ج 1، ص 610)

2- تسلیت به مادر اسکندر

اسکندر که او را فاتح سی‌وشش کشور می‌خوانند، هنگامی‌که در بستر مرگ افتاد، به فرمانده کل سپاهش گفت: وقتی من از دنیا رفتم، جنازه‌ام را به اسکندریه ببرید و به مادرم بگویید که مجلس عزای مرا به‌این‌ترتیب تشکیل دهد: اعلام کند، همه‌ی مردم برای خوردن غذا به منزل او بیایند، جز کسانی که عزیز یا دوستی را از دست داده‌اند؛ تا مجلس عزای من با خوشحالی شرکت‌کنندگان برگزار گردد.
اسکندر از دنیا رفت، فرمانده سپاهش طبق وصیّت او، جنازه را به اسکندریه حمل کرد و وصیّت او را به مادرش گفت.
مادر دستور داد سفره‌ی عمومی طعام گستردند و اعلام نمود همه‌ی مردم جز کسانی که دوست یا عزیزی را از دست داده‌اند، شرکت کنند.
مهمانی فرارسید، خدمتکاران همه آماده، ولی هیچ‌کس نیامد. مادر اسکندر از علّت نیامدن مردم پرسید، به او گفتند: تو خود اعلام کردی که مردم غیر از آنان که عزیز یا دوستی را از دست داده‌اند، بیایند، ولی کسی نیست که دارای این شرط باشد.
مادر، مطلب را دریافت و گفت: «فرزندم با بهترین روش، به من تسلیت گفت و خاطر مرا آرام ساخت.»
(داستان‌ها و پندها، ج 5، ص 113 -داستان باستان، ص 13)

3- کشته حمزه رضی‌الله‌عنه

در جنگ اُحد، حمزه، عموی پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم شهید شد و بدنش را به دستور هِند جگرخوار، زن ابوسفیان مُثله کرده و بریدند.
چون پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم کنار جنازه‌ی حمزه آمد و آن وضع فجیع را دید، گریان شد و فرمود: «بزرگ‌تر از این مصیبت نخواهم دید و سخت‌ترین لحظات زندگی‌ام این جاست؛ خدا تو را رحمت کند.» آن‌قدر گریست تا از حال رفت!
بعد فرمود: اگر بر مشرکان دست بیابم، عوض تو هفتاد نفر را مُثله کنم؛ که خداوند پیامبرش را امر به صبر کرد.
وقتی خواهرش صفیه، خواست به‌طرف جنازه‌ی برادرش برود، پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم به زبیر فرزند صفیه فرمود: «برو مادرت را برگردان تا برادرش را به این حالت نبیند.»
ولی اصرار صفیه سبب شد تا پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم دست مبارکش را بر قلب او نهاد و دعا کرد. چون بدن برادر را چنین دید، شروع به گریه کرد و پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم هم گریه نمود.
پس از دفن شهداء پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم به مدینه برگشت. از خانه‌ی انصار عبور کرد، صدای گریه بلند بود. پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم فرمود: همه بر کشته‌های خود می‌گریند، امّا حمزه گریه کننده ندارد. انصار که چنین شنیدند، به زنان قبیله گفتند: خانه‌ی حمزه بروند و بر حمزه گریه کنند و تسلیت و تعزیت گویند؛ بعد بر کشته‌های خود ندبه کنند.
پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم نماز مغرب را در مسجد اقامه نمودند. در موقع برگشت صدای نوحه و شیون زنان بلند بود. فرمود: این صدای کیست؟
گفتند: زنان انصار بر حمزه گریه می‌کنند! فرمود: خدا از ایشان راضی باشد. باز برای نماز عشاء به مسجد آمدند و پس از نماز مشاهده فرمودند: که زنان در تعزیت حمزه با خانواده‌ی او همدردی می‌کنند. پس به خانه‌ی حمزه تشریف بردند و فرمودند: خدا شما زنان را رحمت کند به خانه‌هایتان برگردید؛ خوب با من همدردی نمودید؛ خدا انصار را بیامرزد که همواره با ما همدردی نمودند.
به خاطر اهتمام پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم به تسلیت و تعزیت حمزه‌ی سیدالشّهداء، اشعار زیادی در رثای وی سرودند، ازجمله کعب بن مالک این اشعار را سرود:
1- همه‌ی مسلمانان به مصیبتش مبتلا شدند. از همه مهم‌تر، پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم مصیبت‌زده شد.
2- چشم گریان شد و سزاوار بود که بگرید، امّا حیف که گریه و فریاد بعد از او ثمری نداشت.
(پیغمبر صلی‌الله علیه و آله و یاران، ج 2، ص 301 -اعیان الشیعه، ج 2، ص 123)

4- در فراق پدر

حضرت زهرا علیها السّلام از بی‌وفایی امت و فرمان نبردن آن‌ها از دستورات پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم در ایّام رحلت غصّه دار گردید؛ و فقدان پدر چنان بر او تأثیر گذارد که دنیایی از غم و اندوه بر او وارد شد.
سر را همیشه بسته، جسمش ناتوان شده بود و قوّتش را از دست داده، چشمانش گریان، قلبش سوخته و ساعت‌به‌ساعت بی‌حال می‌گشت.
به حسن علیه‌السلام و حسین علیه‌السلام می‌فرمود: «جدّ شما کجاست که شما را گرامی می‌داشت و در آغوش می‌گرفت؟!»
فضّه ی خادمه گفت: در فقدان پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم کسی به‌اندازه‌ی بانوی من حضرت فاطمه علیها السّلام غصّه‌اش بیشتر نبود؛ هر روز حُزنش افزون‌تر و گریه‌اش شدیدتر می‌شد. تا هفت روز ناله‌اش آرام نمی‌شد و ضجّه‌اش کم نمی‌گشت. وقتی به طرف قبر پدر رفت، دامن به زمین کشیده می‌شد و چادر به پاهایش می‌پیچید و از شدّت گریه چیزی نمی‌دید.
چون چشمش به قبر پدر افتاد، غش کرد. پس زن‌های مدینه او را به هوش آوردند. وقتی به هوش آمد، فرمود: «قوّتم از بین رفته و طاقتم تمام شده است.»
در فراق پدر این شعر را انشاء کرد که نوعاً لازمه‌ی صاحب‌عزاست:
کاش مرگ ما قبل از تو بود؛ تو از دنیا رفتی و پرده‌ها بین ما و تو حائل شد.
تا زنده‌ام برای تو گریه می‌کنم تا چشم‌هایم با اشک ریختن برای تو دعا کند.
آری ‌ای خواننده، به‌جای تسلیت به دختر پیامبر خاتم صلی‌الله علیه و آله و سلّم، درب خانه‌اش را آتش زدند و پهلویش را شکستند و فرزندش را سقط کردند.
(مصیبت بزرگ، ص 14 -بحارالانوار، ج 43، ص 196 و 182)

5- عزای یعقوب علیه‌السلام

حضرت یعقوب علیه‌السلام قریب 140(147) سال عمر کرد و در مصر از دنیا رفت. هنگام مرگ به فرزندش یوسف علیه‌السلام وصیت کرد که جنازه‌ی او را به فلسطین برده و نزد پدرش اسحاق علیه‌السلام و جدش ابراهیم علیه‌السلام دفن کنند.
بنا به سفارش او جنازه‌اش را در تابوتی از چوب ساج (آبنوس) گذاردند و چهل روز به عزاداری مشغول شدند و طبق نقل دیگر هفتاد روز برای یعقوب علیه‌السلام عزا و ماتم گرفتند و مردم می‌آمدند و به فرزندان یعقوب علیه‌السلام تسلیت می‌گفتند!
آنگاه حضرت یوسف علیه‌السلام و غلامان مصری او و اقوام، جنازه را به‌سوی فلسطین بردند تا آنجا دفن کنند.
تاریخ اثبات الوصیه می‌گوید: چون خواستند که یعقوب را کنار قبر ابراهیم علیه‌السلام دفن کنند، عیص آمد و مانع از دفن کردن او شد. درگیری ایجاد شد و فرزند شمعون (نوه‌ی یعقوب) که جوانی نیرومند بود، او را به قتل رسانید و دو برادر را در یک جا در کنار هم دفن کردند.
(تاریخ الانبیاء، ج 1، ص 228)

حدیث:

امام صادق علیه‌السلام فرمود: «هر کس چهار طرف جنازه‌ای را حمل نماید، خداوند چهل گناه کبیره‌ی او را بیامرزد.»

توضیح مختصر:

سنّت است که اگر کسی وفات کرد، برادر مؤمن را خبر کنند تا برای تشییع‌جنازه حاضر شوند و برای او نماز کنند و استغفار نمایند؛ تا میّت ثواب ببرد و تشییع‌کنندگان هم ثواب می‌برند.
در حدیثی از امام صادق علیه‌السلام نقل شده که فرمود: «هر که همراهی جنازه‌ی مؤمنی را بکند تا او را دفن کنند، حق‌تعالی در قیامت، هفتاد مَلَک بر او بگمارد که همراهی او کنند و استغفار از برای او نمایند از قبر تا به موقف حساب.»
امام صادق علیه‌السلام فرمود: «هر که یک‌طرف جنازه را بگیرد، بیست‌وپنج گناه کبیره‌اش آمرزیده شود و اگر چهار طرف را بگیرد از گناهان بیرون آید.»
البته بهتر آن است که اوّل، دست راست میّت را که جانب چپ جنازه است به دوش راست خود بردارد. سپس پای راست میّت را به دوش راست بردارد؛ پس پای چپ میّت را به دوش چپ بردارد پس دست چپ میّت را به دوش چپ بردارد. بعد اگر خواست تشییع را ادامه دهد، از جلوی جنازه مؤمن راه رفتن خوب است.
(حلیه المتقین، ص 494)

1- تشییع عبد فرّار

مرحوم علامه طباطبایی فرمودند: در زمان عارف کامل مرحوم ملّا حسینقلی همدانی، شخصی به نام «عبد فرّار» که آدم بدی بود، در نجف بود. او وقتی وارد صحن می‌شد، از بدی‌اش بعضی‌ها می‌ترسیدند.
مرحوم آخوند به او برخورد کردند و از او پرسیدند: اسمت چیست؟ او گفت: مرا نمی‌شناسی؟ من عبد فرّار هستم.
(بعد با خود گفت: که آیا من) از خدا فرار کرده‌ام یا از رسولش؟ صبح جان به جان‌آفرین داد و مُرد.
وقتی صبح، آخوند نزد شاگردانش آمدند، فرمود: «یکی از اولیای خدا وفات کرده است، به خانه‌اش برویم.» آمدند خانه آدم لات یعنی عبد فرّار؛ همه تعجب کردند. آخوند در تدفین و تشییع‌جنازه شرکت کردند. بعد فرمودند: «او وقتی بد بود که توبه نکرده بود. حال عبد فرار نصف شب توانست با توبه، همه گذشته خود را جبران کند.»
(تربیت فرزندان ص 421 استاد حسین مظاهری)

2- احترام به جنازه‌ی همه طبقات

روزی پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلّم با گروهی از اصحابش کنار راهی نشسته و مشغول گفتگو بودند. در این هنگام جنازه‌ای از دور به نظر رسید، رسول خدا به احترام جنازه، از جای برخاست؛ دیگر اصحاب هم به پیروی از حضرت بلند شدند و ایستادند.
وقتی جنازه عبور داده شد، کسی از حضرت پرسید: «چرا به احترام جنازه یک یهودی برخاستید؟»
پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم از این پرسش ناراحت شد و فرمود:
«همه باید به جنازه، بدون توجّه به مذهب یا امّتی که به آن متعلق بوده، احترام کنند ولی حساب آن میّت با خداست.»
(تربیت اجتماعی ص 320 -داستان‌هایی از زندگی پیغمبر ما ص 146)

3- تشییع شاعری راست‌گو

به معاویه گفتند: در حیره مردی است از «بنی جرهم» که عمر وی طولانی گشته و چیزهای شگفت‌انگیز بسیار دیده است.
معاویه امر کرد او را بیاورند. چون آمد، معاویه گفت: نامت چیست؟
گفت: عبید بن شربه. پرسید: از کدام قبیله‌ای؟ گفت: از قبیله‌ای که کسی از آن نمانده است.
پرسید: از عمرت چه مقدار گذشته؟ گفت: 220 سال. پرسید از عجیب‌ترین چیزها که دیده‌ای، بگو.
گفت: در میان عرب مردی مُرد که او را عشیربن لبید می‌گفتند. جنازه‌ی او را می‌بردند، من هم بااینکه او را نمی‌شناختم و نامش را نمی‌دانستم در تشییع‌جنازه‌ی او شرکت کردم. چون او را دفن کردند، زنانی بر مزارش اشک می‌ریختند و ناله می‌نمودند.
مرا اندوه فراوان فراگرفت و تاب نیاوردم و به این شعرها که گوینده‌اش را نمی‌شناختم متوسل شدم.
بر سر مزار انسان بیگانه گریه می‌کند و اما خویشاوند برای ارث بردن شاد است. (البته این اشعار هفت بیت است که ما یکی را نقل کردیم.)
وقتی اشعار را خواندم، مردی که در کنارم بود، به من گفت: گوینده‌ی این اشعار کیست؟
گفتم: نمی‌دانم، گفت: این اشعار از همین صاحب قبر است که الآن او را دفن کردیم؛ و تو بیگانه‌ای هستی که گریه می‌کنی؛ و این مرد که برابر ما نشسته است، وارث او می‌باشد که شادی از چهره‌اش نمایان است.
چون به آن مرد نگریستم، دیدم نمی‌تواند شادی خود را پنهان کند؛ ای معاویه! این داستان، شگفت‌انگیزترین چیزی است که دیده‌ام.
معاویه به او گفت: از ما چیزی بخواه. گفت: ای معاویه! سخن بزرگ گفتی، حال که چنین ادعایی داری، عمر رفته‌ی مرا بازگردان و مرگ را از ما دفع نمای. معاویه خجل شد و گفت: چیزی دیگر نمی‌خواهی؟
(شنیدنی‌های تاریخ، ص 83 -البیضاء، ج 3، ص 414)

4- راه رفتن عقب جنازه

جنازه‌ای را به‌سوی قبرستان می‌بردند؛ حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام پشت آن جنازه حرکت می‌کردند، امّا خلیفه‌ی اوّل و دوّم جلوی جنازه راه می‌رفتند.
از حضرت سؤال کردند که آن دو نفر جلوی جنازه حرکت می‌کنند! فرمود: «آن‌ها هم می‌دانند که عقب جنازه راه رفتن ثواب بیشتری دارد، امّا می‌خواهند بدین‌وسیله در نظر مردم ممتازتر از دیگران جلوه‌گر شوند.»
(نمونه معارف، ج 3، ص 40 -ثمرالاوراق، ص 33)

5- جنازه‌ی سعد بن معاذ

وقت صبح که رسول خدا صلی‌الله علیه و آله و سلّم از خواب بیدار شد، جبرئیل نازل شد و عرضه داشت: «یا رسول‌الله! چه کسی از امّت تو از دنیا رفته است که ملائکه آسمان، آمدن ارواح او را به یکدیگر مژده می‌دهند؟» فرمود: «خبر ندارم، جز آن‌که سعد معاذ مریض بوده است.»
پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم به مسجد آمدند و مردم گفتند: سعد وفات یافت. پیامبر نماز صبح را خوانده و از مسجد به محل غسل رفتند. بعد از غسل، جنازه سعد را در تابوت نهادند. پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم طرف جلوی تابوت را گرفت و در بیرون منزل به زمین نهاد.
پس گاهی جلوی جنازه و گاهی طرف راست و زمانی جانب چپ و جلو و عقب تابوت را می‌گرفت.
چون سعد مردی تنومند و چاق بود، منافقان می‌خواستند هنگام تشیع جنازه، بر او خرده بگیرند؛ از این رو گفتند: «تا امروز جنازه‌ای به این سبکی ندیدیم و این به خاطر قضاوتی است که در بنی قریظه نمود!»
این کلام به سمع مبارک پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم رسید. او فرمود: «قسم به آن‌کسی که جانم در دست اوست، تابوت او را ملائکه حمل می‌کنند. هفتاد هزار فرشته برای جنازه‌اش آمده‌اند.» وقتی علّت را جویا شدند؛ فرمودند: «به خاطر مداومت به سوره‌ی توحید (قُل هو الله احد) بود.» و جنازه سعد را تا اوّل بقیع تشییع کردند و در پای دیوار خانه عقیل بن ابی‌طالب دفن کردند.
(پیغمبر و یاران، ج 1، ص 179 -طبقات ابن سعد)