بایگانی ماه آگوست, 2015

قرآن:

خداوند متعال در آیه ی 3 سوره ی مائده می‌فرماید: «امروز (عید غدیر) دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به‌عنوان آیین (همیشگی) شما پذیرفتم».

حدیث:

از حضرت صادق علیه‌السلام درباره آیه 83 سوره نحل «نعمت خدا را می‌شناسند، بعد منکر آن می‌شوند» سؤال شد، حضرت فرمود: «روز عید غدیر را می‌شناسند ولی در روز سقیفه (تعیین خلیفه از طرف مردم، نه خدا) انکار می‌کنند».

توضیح مختصر:

روز هیجدهم ذی‌الحجه روز عید غدیر، پیامبر صلی‌الله علیه و اله و سلّم، علی علیه‌السلام را به خلافت بعد از خودش منصوب کرد. چون امیرالمؤمنین علیه‌السلام اصل ایمان بوده است خداوند امر کرد که نعمت خداوند را یاد کنید و پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم مأمور به نصب علی علیه‌السلام شد. خداوند فرمود: «ای پیامبر آنچه بر تو نازل شد به خلق برسان که اگر نرسانی تبلیغ رسالت نکرده‌ای و خدا تو را از آزار مردم نگاه خواهد داشت که خدا کافران را راهنمایی نخواهد کرد». (سوره مائده آیه 67)
نزول دو آیه غدیر در حجّه الوداع قبل از بازگشت از غدیر خم بود و خلاصه کلام پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم این بود:
«هر که من مولای اویم، علی مولای اوست».
در محل غدیر دو درخت بود که پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم دستور داد تا زیر آن درختان را جارو کنند و از سنگ‌ها منبر درست کنند که مشرف بر مردم باشد، پس پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم روی آن سنگ‌ها ایستاد و بعد از حمد و ثنای خدا، علی علیه‌السلام را به خلافت و ولایت معرفی و منصوب کرد؛ پس مردم به امر پیامبر با علی علیه‌السلام بیعت کردند.
از امام محمدباقر علیه‌السلام روایت است که: وقتی علی علیه‌السلام منصوب شد، ابلیس صیحه ای زد که لشگریانش از شیطان جمع شدند و گفتند چه اتفاقی افتاده؟ گفت این پیامبر کاری انجام داده است که اگر آن کار به اتمام برسد هیچ‌وقت خداوند مورد عصیان قرار نمی‌گیرد. (بیان السعاده، ج 12، ص 63)
چون پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم این اکمال دین را رساند و به مردم فرمود: این مسئله را به غائبین برسانید، مردم برگشتند. معاویه بر مغیره بن شعبه و ابوموسی اشعری اتّکا داشت. پس با تکبّر به‌سوی اهلش می‌رفت و می‌گفت: «ما به ولایت علی علیه‌السلام هرگز اقرار نمی‌کنیم و گفته محمد (ص) را تصدیق نمی‌نماییم.»
پس خداوند این آیات را در مذمت معاویه فرستاد:
«تصدیق نکرد و نماز برپا نکرد و بلکه تکذیب کرد و روی گردانید». (سوره قیامت، آیات 32-31)

1- حرمت بالاترین عید

از امام صادق علیه‌السلام پرسیدند: «آیا مسلمان را عیدی غیر از جمعه و قربان و فطر هست؟» فرمود: «بلی! عیدی هست که از همه حرمتش بیشتر است.» عرض شد: «کدام عید است؟» فرمودند: «آن روزی است که پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام را به خلافت منصوب کرد و فرمود: هر که من مولا و آقای اویم پس علی مولا و آقا و پیشوای اوست و آن روز، هیجدهم ذی‌الحجه است.»
عرض شد: «در این روز چه‌کار باید کرد؟»
فرمود: «باید روزه بدارید و عبادت کنید و محمد صلّی الله علیه و آله و سلّم و آل پاکش را یاد کنید و برایشان صلوات بفرستید. پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم به علی علیه‌السلام وصیّت کرد که این روز را عید گرداند و هر پیغمبری وصی خود را وصیّت می‌کرد که این روز را عید گرداند.» (مفاتیح‌الجنان، ص 456)

2- بازوی علی

حُذیفه گوید: پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم اجازه کوچ از مکّه به مدینه را داد و ما هم کوچ کردیم. جبرئیل فرود آمد و عرض کرد: «ای رسول آنچه را از سوی پروردگارت برتو نازل شده است ابلاغ کن». (سوره مائده آیه 67)
پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم به ما رسید و ندای نماز جماعت داد و چون منصوب نمودن علی علیه‌السلام بزرگ‌تر بود، پس به مقداد و سلمان و اباذر و علی امر کرد، تنه دو درخت را تکیه‌گاه سازند، سنگ‌ها را بر روی یکدیگر گذارند تا به قامت پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم برسد و پارچه‌ای بر آن بیندازند. آن حضرت بر آن منبر بالا رفت و چون همه جمع شدند، خطبه غدیر را خواند و دست خود را به بازوی علی زد و آن را بلند کرد و فرمود: «هر که من مولای او هستم، این علی مولای اوست، همانا خدا به ولایت و امامت او دین شما را کامل گردانید…» (المراقبات (مترجم)، ص 471)

3- ناله ابلیس

امام محمدباقر علیه‌السلام فرمود: چون پیامبر (ص) روز غدیر خم، دست علی علیه‌السلام را گرفت و به مردم معرفی کرد، ابلیس در میان لشگریانش فریاد کشید. همه آنان نزدش حاضر شدند و گفتند چه مصیبتی رخ ‌داده است؟
گفت: «این پیامبر کاری کرده که اگر به پایان رسد، خدا دیگر معصیت نشود…» وقتی منافقان گفتند: پیامبر دیوانه شده است، ابلیس فریادی از شادی کشید و گفت: «من سابقاً که آدم را فریفتم، پیمان را شکست ولی کافر نشد، اینان، هم‌پیمان را شکستند و هم به رسول خدا کافر شدند.»
بعد از وفات پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم ابلیس لشکریانش را جمع کرد و گفت: «تا زمان قیام امام زمان علیه‌السلام خداوند اطاعت نخواهد شد، پس شاد باشید.»
(بحر المعارف، ج 1، ص 516-کافی، ج 8، ص 344)

4- انکار از شهادت

روزی امام علی علیه‌السلام خطبه‌ای ایراد کرد و بعدش فرمود: «در این مجلس، چهار نفر از اصحاب پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم هستند که به ولایتم شهادت خواهند داد.»
پس به انس بن مالک رو کردند و فرمودند: در عید غدیر خم، پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: «هر کس که من مولای اویم، علی مولای اوست، خدایا دوست باش با کسی که او را دوست دارد و دشمن باش با کسی که با او دشمن باشد.»
پس الآن به ولایتم شهادت بده، اگر شهادت ندهی، خدا تو را نمی‌میراند تا در سرت مرض پیسی بگیری و نتوانی با عمّامه آن را بپوشانی.
جابر بن عبدالله گوید:
«به خدا قسم دیدم که انس به بیماری پیسی سر مبتلا شد که با عمّامه‌اش نتوانست آن را بپوشاند.» (مدینه المعاجز، ص 47، معجزه 103)

5- تعداد افراد غدیر

امام صادق علیه‌السلام فرمود: «دوازده هزار مرد، در غدیر خم حاضر شدند و شهادت دادند، امام علی علیه‌السلام نتوانست حق خود را بگیرد.»
در روایتی دیگر تعداد شاهدین را، ده هزار نفر ذکر کرده‌اند. هر وقت دسته‌ای به خدمتش می‌رسیدند، می‌فرمود:
«شکر خدا را که ما را بر جهانیان برتری داد.»

قرآن:

خداوند متعال در آیه 270 سوره بقره می فرماید: «اگر به مستحقان آشکار انفاق صدقات کنید، کاری نیکوست.»

حدیث:

رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: «صدقه بدهید اگر چه به یک دانه خرما باشد.»

توضیح مختصر:

آنچه را در راه خدا به بینوایان می دهند، صدقه است. صدقه را تنها خدا می گیرد و بین صدقه دهنده و خدا کسی واسطه نیست و آثار و حسنات و فزونی بسیار در دادن صدقه وارد شده است.
خداوند می فرماید: «مَثَل صدقات کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند، همانند دانه ای است که هفت خوشه برویاند که در هر خوشه ای صد دانه باشد و خداوند برای هر کسی که بخواهد، آن را چند برابر می کند.» (سوره بقره، آیه 261)
از آن طرف نهی می کند صدقاتی را که خالص نباشد:
«ای کسانی که ایمان آورده اید، صدقه های خود را با منّت و آزار باطل مکنید؛ مانند کسی که مالش را برای خود نمایی به مردم انفاق می کند و به خدا و روز بازپسین ایمان ندارد؛ پس مَثَل او همچون سنگ خارایی است که بر روی آن خاکی نشسته است و رگباری به آن رسیده و آن سنگ را سفت و سخت بر جای نهاده است، آن ریاکاران نیز از آن چه به دست آورده اند بهره ای نمی برند.» (سوره بقره، آیه 264)
پس قبولی و اجر و ثواب صدقه منوط به عدم ریا و منت ننهادن است چرا که حبط اعمال واجب و مستحب از این نوع کارها مانند ریا، اثر وضعی دارد.
درباره صدقه پنهانی و اول صبح دادن، سفارش بسیار شده است که همین پنهانی بودن، جلوی ریا را می گیرد و اول صبح تا شب آثارش را نشان می دهد. (اطیب البیان، ج 11، ص 64)

1- ساعت نحس و سعد

امام صادق علیه السّلام فرمود: زمینی بین من و مردی نجوم شناس بود که بنا شد تقسیم شود. او زمینه آماده می کرد تا خود در ساعت سعد در محل حاضر و من در ساعت نحس در زمین حاضر شویم و بهترین قسمت نصیب او شود. زمین تقسیم شد و بهترین قسمت نصیب من شد!
در این موقع آن مرد (از روی تأسف) دست راستش را بر دست چپش زد و گفت: «من هرگز چنین روزی را ندیده بودم!»
گفتم: وای بر دیگر روز (قیامت) چرا امروز ناراحت شدی؟ گفت: من دارای علم نجوم هستم، تو را در ساعت بد از خانه بیرون آوردم و خودم در ساعت خوب آمدم، اما اکنون زمین تقسیم شد و بهترین قسمت زمین نصیب تو شد.
گفتم: آیا برای تو حدیثی از پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم نگویم که فرمود: «کسی که خوشحال می شود از این که خدا نحسی روز را از وی دفع سازد، روزش را با صدقه آغاز کند تا خدا نحوست آن روز را از وی برطرف فرماید، شب را با دادن صدقه افتتاح نماید تا نحس آن دفع شود.» سپس فرمود: «من امروز بیرون آمدنم را با صدقه آغاز کردم و صدقه برای تو بهتر از علم نجوم است.» (با مردم اینگونه برخورد نماییم، ص 135 –کافی، ج 4، ص 6)

2- مادر حاتم

مادر حاتم طائی به نام «عتبه دختر عفیف» زنی بخشنده بود و تمام اموال خود را به مستحقان می داد.
وقتی برادران او کارش را دیدند که اموال را به صدقات می داد، او را از تصرف دارایی خود بازداشتند و گفتند: «اموال را تلف می نمایی و اسراف می کنی.»
در مدت یک سال، او را چیزی ندادند. چون یک سال بگذشت، گفتند: او از نداری رنج بسیار دیده، حالا بعد از این ممنوعیت، در خرج کردن امول معتدل شده و زیاده روی نمی کند.
یک رمه شتر را به او دادند تا از آنها استفاده ببرد. در همان وقت زنی از «هوزان» که قبیله ای بزرگ بود، به خدمت مادر حاتم آمده و طبق گذشته از او اطعام و اکرام طلب کرد.
مادر حاتم همه آن رمه شتر را به او بخشید و گفت: «در این مدت (یکسال) رنج و بی مالی کشیدم، با خود عهد کردم هر چه را به دست آورم، آن را به صدقه به سائلان و مستحقان و محرومان عطا کنم.» (جوامع الحکایات، ص 248)

3- در تاریکی شب

مُعلّی بن خنیس گفت: شبی امام صادق علیه السّلام از خانه به قصد بیرون رفتن به ظلّه بنی ساعده (آنجا که ساربان بنی ساعده بود و روز در گرما آنجا جمع می شدند و شب فقراء و غریبان در آن جا می خوابیدند.) بیرون شدند و آن شب بارانی بود.
من نیز دنبال آن حضرت بیرون آمدم که ناگاه چیزی از دست امام به زمین افتاد و فرمود: «خداوندا آنچه افتاد به من برگردان.» من نزدیک رفتم و سلام کردم و فرمود: معطی! گفتم: بلی فدایت شوم، فرمود: «دست به زمین بکش هر چه به دستت بیاید، جمع کن و به من بده.»
من دست به زمین کشیدم، دیدم نان است که بر زمین ریخته شده است، پس جمع کردم و آن را به حضرت می دادم که کیسه ای از نان شد.
عرض کردم: «فدایت شوم! بگذار کیسه نان را به دوش بگیرم و بیاورم.» فرمود: «نه من اولی تر به برداشتن آن هستم ولکن تو را اجازه می دهم که همراهم بیایی.» پس با امام به ظلّه بنی ساعده رسیدیم، در آنجا گروهی از فقراء در خواب بودند. امام در زیر لباس آنان یک یا دو عدد نان می گذاشت تا نان ها تمام شد و برگشتیم.
گفتم: «فدایت شوم این گروه شیعه هستند؟» فرمود: «اگر شیعه بودند، خورش آنها حتی نمکشان را هم می دادم.» (منتهی الآمال، ج 2، ص 127)

4- مادر شیطان

سید نعمت الله جزایری در کتابش نقل می کند که: در یک سال قحطی شد؛ در همان وقت واعظی در مسجد بالای منبر می گفت: «کسی که بخواهد صدقه بدهد، هفتاد شیطان به دستش می چسبند و نمی گذارند که صدقه بدهد.»
مؤمنی این سخن را شنید و با تعجب به دوستانش گفت: «صدقه دادن که این حرف ها را ندارد! من اکنون مقداری گندم در خانه دارم، می روم آن را به مسجد آورده و بین فقراء تقسیم می کنم.»
با این نیت از جا حرکت کرد و به منزل خود رفت. وقتی همسرش از قصد او آگاه شد، شروع کرد به سرزنش او که در این سال قحطی، رعایت زن و بچۀ خود را نمی کنی؟ شاید قحطی طولانی شد؛ آن وقت ما از گرسنگی بمیریم و … خلاصه به قدری او را ملامت و وسوسه کرد تا سرانجام مرد مؤمن دست خالی به مسجد برگشت.
از او پرسیدند: چه شد؟ دیدی هفتاد شیطان (پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: یا علی آیا می دانی که صدقه از میان دست های مؤمن خارج نمی شود مگر این که هفتاد شیطان به طریق مختلف او را وسوسه می کنند تا صدقه ندهد. «وسائل الشیعه، ج 6، ص 257») به دست چسبیدند و نگذاشتند؟
مرد مؤمن گفت: «من شیطان ها را ندیدم ولی مادرشان را دیدم که نگذاشت این عمل خیر را انجام بدهم.» (ابلیس نامه، ص 60 –انوار نعمانیه، ج 3، ص 96)

5- صاحب بن عبّاد

شاید تنها وزیر شیعه که شهرتش زبانزد خاص و عام شد، صاحب بن عبّاد (385 – 326) (اسماعیل بن عبّاد طالقانی) بود. او اول وزیر مؤید الدّوله دیلمی (م. 373) بود بعد از وفات او وزیر فخرالدوله، برادر او شد.
شیخ صدوق کتاب عیون اخبار الرضا را برای او تألیف کرد و حسین بن محمد قمی کتاب تاریخ قم را به امر او نوشت.
در زمان او، وقت عصر ماه رمضان هر کس بر او وارد می شد امکان نداشت قبل از افطار خارج شود. گاهی هزار نفر هنگام افطار بر سر سفره اش بودند. صدقه و انفاق هایش در این ماه برابری با یازده ماه دیگری می کرد. البته از کودکی مادرش او را این طور تربیت کرد.
در کودکی که برای درس خواندن به مسجد می رفت، هر روز صبح مادرش به او یک دینار و یک درهم می داد و سفارش می کرد به اول فقیری که رسیدی صدقه بده! این عمل برای صاحب بن عبّاد عادتی شده بود.
از سنین نوجوانی تا جوانی و تا هنگامی که به مقام وزارت رسید، هیچ گاه ترک سفارش و تربیت مادر نمی کرد. از ترس این که مبادا یک روز صدقه را فراموش کند، به خادمی که متصدی اطاقش بود دستور می داد هر شب یک دینار و یک درهم در زیر تشک او بگذارد، صبحگاه که بر می خواست به اولین فقیر می داد.
اتفاقاً شبی خادم فراموش کرد، فردا که صاحب بن عبّاد از خواب بیدار شد بعد از نماز دست در زیر تشک برد تا پول را بردارد، متوجه شد که خادم فراموش کرده، این فراموشی را به فال بد گرفت و با خود گفت: «حتماً مرگم فرا رسیده که خادم از گذاشتن صدقه غفلت نموده است.» امر کرد آنچه در اطاق خوابش از لحاف، تشک و بالش بود به کفّاره فراموش شدن به اولین فقیری که ملاقات کرد بدهد.
وسائل خواب او همه قیمتی بود، آنها را جمع کرده از خانه خارج شد، مصادف گردید با مردی از سادات که به واسطه نابینایی، زنش دست او را گرفته بود و سیّد مستمند گریه می کرد.
خادم پیش رفته و گفت: «این ها را قبول می کنی؟» پرسید: چیست؟ جواب داد: «لحاف و تشک و چند بالش دیباست.» مرد فقیر از شنیدن اینها بیهوش شد.
صاحب بن عبّاد را از این جریان اطلاع دادند؛ وقتی آمد دستور داد آب بر سر و صورتش بپاشند تا به هوش آید؛ وقتی به هوش آمد، صاحب پرسید: به چه سبب از حال رفتی؟ گفت: مردی آبرومندم، چندی است تهی دست شده ام، از این زن دختری دارم که به حد رشد رسیده و مردی از او خواستگاری کرد.
ازدواج آن دو انجام گرفت، اینک دو سال است از خوراک و لباس خودمان ذخیره می کنیم و برای او اسباب و جهیزیه تهیه می نماییم.
دیشب زنم گفت: باید برای دخترم لحافی با بالش دیبا تهیه کنی، هر چه خواستم او را منصرف کنم، نپذیرفت؛ بالاخره بر سر همین خواسته بین ما اختلاف شد. عاقبت گفتم: «فردا صبح دست مرا بگیر و از خانه بیرون ببر تا من از میان شما بروم.»
اکنون که خادم شما این سخن را گفت، جا داشت بیهوش شوم. صاحب تحت تأثیر قرار گرفت و اشک مژگانش را فراگرفت و بعد گفت: «باید لحاف تشک با سایر وسایل خودش آراسته شود.» شوهر دختر را خواست به او سرمایه کافی داد تا به شغلی آبرومند مشغول شود و بعد تمام جهیزیه دختر را به طور کامل که مناسب دختر وزیر بود، داد. (پند تاریخ، ج 4، ص 112 –روضات الجنات، ص 105)

قرآن:

خداوند متعال در آیه 23 سوره حشر می‌فرماید: «او خدایی است که معبودی جز او نیست، حاکم و مالک اصلی اوست، از هر عیب منزّه است، به کسی ستم نمی‌کند، امنیّت بخش است و مراقب همه‌چیز، قدرتمندی است شکست‌ناپذیر که با اراده نافذ خود، هر امری را اصلاح می‌کند و شایسته عظمت است.»

حدیث:

امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود: «ستایش برای خدایی است که برای صفات او حد و مرزی وجود ندارد و تعریف کاملی (از او که بی‌نهایت است) نمی‌توان کرد.» (نهج‌البلاغه، خطبه اول)

توضیح مختصر:

خداوند آنچه از هویت خویش در غیب داشت هرزمانی به‌تناسب صفات خود جلوه گری کرد و از ظهور علیمی به شهود عینی متعیّن گردانید و آینه تمام نمای صفات خلیفه و نائب خاص اوست که انسان کامل است و جلوه‌گاه‌های صفات ربوبی هستند.
در سلسله‌مراتب طولی هر کس به اندازه خود ادراک صفات الهی را کرد، خداوند اسماء و صفات خود را از مقام اطلاق تنزل داد و در پوشش امکانی و تعیّنات آورد. صفات یا جمالی است که در مظاهر لطف و مهر جلوه می‌کند و یا جلالی است که در مظاهر قهر و جباریّت جلوه‌گر می‌شود.
ذات خداوند با جمیع صفات حقیقی متّحد است و صفات از آن ذات پدیدار می‌شود و خداوند بندگان را به‌سوی صفاتش هدایت می‌کند که به چه صفاتی متّصف است، چه آن‌که استعمال و فهم بعضی مطالب به خداوند راه ندارد مانند آن‌که خداوند عاقل است، زیرک است و … وقتی می‌گوییم الله، آن دارنده تمام صفات کمال است.
در توحید افعالی ظهور صفات است که در هر جا از زمان و مکان، انسان و ملک و جن و … جلوه‌گر است چون کسی نمی‌تواند به او احاطه پیدا کند (و لا یحیطون به علما؛ سوره طه، آیه 110) کُنه صفات قابل ادراک نیست، او بی‌نهایت و نامتناهی است، چطور قطره دریا را ادراک کند که او به حدی محدود نیست تا به کُنه ادراک شود.

1- رؤیت و تکلّم

جمعی از یهود به خدمت پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم آمدند و عرض کردند: «چرا تو با خداوند سخن نمی‌گویی؟ و به او نگاه نمی‌کنی؟ اگر پیامبری، همان‌گونه که موسی علیه السّلام با او سخن می‌گفت و به او نگاه می‌کرد، تو نیز چنین کن و تا این کار را نکنی ما به تو ایمان نمی‌آوریم!»
پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: «موسی علیه السّلام هرگز خدا را ندیده بود.» پس آیه 50 سوره شوری نازل شد. ایشان چگونه ارتباط خدا با پیامبران را شرح دادند، «شایستهٔ هیچ انسانی نیست که خدا با او سخن گوید؛ مگر از راه وحی یا از پشت حجاب، یا رسول می‌فرستد و به فرمان او آنچه را بخواهد وحی می‌کند، چراکه او بلند مقام و حکیم است.» (تفسیر نمونه، ج 20، ص 485)

2- او شنوا است

سه نفر از کفّار قریش و طایفه بنی ثقیف که جمجمه‌هایی کوچک و شکمی بزرگ داشتند، در کنار خانه کعبه اجتماع کرده بودند؛ یکی از آن‌ها به دیگران گفت: «آیا شما فکر می‌کنید خداوند سخنان ما را می‌شنود؟»
دیگری گفت: «آهسته، اگر بلند سخن بگوییم می‌شنود و اگر آهسته تکلّم کنیم هم نمی‌شنود.»
سومی گفت: «من فکر می‌کنم اگر صدای بلند را بشنود، حتماً صدای آهسته را هم می‌شنود.» (تفسیر نمونه، ص 252)

3- عالم مطلق

مردی به نام مارث از طایفه بنی مازن، خدمت پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم آمد و گفت: «ای محمد! قیامت چه زمان بر پا می‌شود؟ چه وقت فراوانی نعمت می‌شود تا شهرهای ما از خشک‌سالی نجات یابد؟ همسرم که باردار است چه هنگام فرزندم را به دنیا می‌آورد؟ من می‌دانم کجا دنیا آمده‌ام، بگو کجا می‌میرم؟»
خداوند آیه 34 سوره لقمان را نازل کرد که به اینان بگو: «آگاهی از زمان قیام قیامت، مخصوص خداست. او که باران را نازل می‌کند و آنچه در رحم‌های (مادران) است می‌داند. هیچ‌کس نمی‌داند فردا چه به دست می‌آورد و هیچ‌کس نمی‌داند در چه سرزمینی می‌میرد، خداوند عالم و آگاه است.» (تفسیر نمونه، ج 7، ص 94)

4- رحمت مقدّم بر غضب

مردی خدمت پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم آمد و اسلام آورد. سپس روزی از پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم سؤال کرد: «اگر گناهی بزرگ کرده باشم، خدا توبه‌ام را می‌پذیرد؟» پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: «خداوند توّاب و رحیم است. هرقدر گناهت بزرگ باشد، عفو خدا از آن بزرگ‌تر است.»
عرض کرد: «در جاهلیت به سفر رفتم و همسرم باردار بود. بعد از چهار سال بازگشتم، دختری در خانه‌ام دیدم، پرسیدم: «این کیست؟» گفت: «دختر همسایه است.» امّا دیدم او به خانه‌اش نمی‌رود. با اصرار همسرم معلوم شد که او دختر خودم است. آن شب با ناراحتی خوابیدم. صبح دختر را از خواب بیدار کردم و او را همراه خود بردم. سپس در کنار نخلستان گودالی کَندم و او به من کمک می‌کرد، او را وسط گودال افکندم.
در این لحظه، پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم چشمانش پر از اشک شد و او ادامه داد: «با یکدست او را فشار می‌دادم و با دست دیگر خاک را بر سرش می‌ریختم و او فریاد می‌زد: پدر جان چه می‌کنی؟ مقداری خاک روی موی صورتم ریخت. او با دست خاک را از صورتم پاک نمود؛ ولی من قساوت مندانه او را در خاک زنده‌به‌گور کردم.»
پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم که ناراحت شده بود و اشک از چشم خود پاک می‌کرد، فرمود: «اگرنه این بود که رحمت خدا بر غضبش پیشی گرفته، لازم بود هر چه زودتر از تو انتقام بگیرد.» (تفسیر نمونه، ج 11، ص 272)

5- عالِم آشکار و نهان

جمعی از کفّار و منافقان، پشت سر پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم سخنان ناروایی می‌گفتند و جبرئیل حرف‌ها آنان را به پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم خبر می‌داد.
بعضی از آن‌ها به یکدیگر می‌گفتند: «برای اینکه خدای محمد صلّی الله علیه و آله و سلّم نشنود، سخنان خود را به‌طور پنهانی بگویید!» پس خداوند آیه 13 سوره مُلک را نازل کرد: «چه آشکار و چه پنهان بگویید، او به آنچه در سینه‌هاست، آگاه می‌باشد.» (تفسیر نمونه، ج 24، ص 333 –داستان‌های تفسیر نمونه، ص 24-17)

قرآن:

خداوند متعال در آیه 22 سوره محمد می‌فرماید: «شما (منافقان) اگر از فرمان خدا روی برگردانید یا در زمین فساد کنید و قطع ارحام نمایید باز هم امید (نجات) دارید؟»

حدیث:

امام باقر علیه السّلام فرمود: «صله‌رحم، نفس را پاکیزه می‌کند و موجب زیادی روزی می‌شود.» (جامع السادات، ج 2، ص 260)

توضیح مختصر:

رحِم؛ به پدر، مادر، برادر و خواهر، عمو و عمه، خاله و دایی و مانند این‌ها برحسب طبقات قرب و بُعد خویشاوندی گویند.
صله؛ پیوستن کسی به کسی، احسان کردن به هر نوعی که موجب خوشحالی و خرسندی طرف مقابل را فراهم آورد. پس آنچه از سلام کردن و احسان نمودن، عیادت و مسافرت بردن و امثال این‌ها شخص نسبت به رحم اول مانند پدر و مادر و سپس برادر و خواهر و … انجام دهد صله‌رحم می‌باشد.
صله‌رحم، حساب قیامت را آسان می‌نماید، بر طولانی شدن عمر می‌افزاید، رزق را افزایش می‌دهد. چه‌بسا افرادی مالی ندارند که به رحم برسند پس می‌توانند با خوش‌اخلاقی صله کنند، به آن‌ها نیکی کنند و رابطه‌اش را با آن‌ها قطع ننماید.
وقتی قریش بر آزار پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم افزودند، پیامبر نفرین کرد و قحطی آمد و زمین گیاه نرویانید و آسمان را از ضعف چشم، پر از دود می‌دیدند. آن‌ها نزد پیامبر آمدند و گفتند: تو از وقتی‌که رحم را دعوت کنی، اینک قوم و ارحامت دارند می‌میرند اگر این قحطی برطرف شود به تو ایمان آوریم. پیامبر دعا کرد و قحطی برطرف شد و ارحام و قومش به کفر قبلی‌شان بازگشتند. (المیزان، ج 18، ص 88)
اسماء دختر ابی بکر گفت: مادرم زنی مشرک بود و به دیدنم آمد به پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم عرض کردم به دیدنش بروم؟ فرمود: بله به دیدنش برو و صله کن. (المیزان، ج 19، ص 323)

1- وبا

مردی از اصحاب امام صادق علیه السّلام به حضرت عرض کرد: برادران و پسرعموهایم فشار زیادی بر خانه‌ام وارد کرده‌اند تا جایی که در یک اتاق زندگی می‌کنم، اگر دراین‌باره (به آن‌ها یا حاکم) شکایت یا گله کنم، آنچه اموال دارم را می‌گیرند.
امام فرمود: صبر کن همانا بعد از سختی فرج و گشایش برایت می‌شود.
آن مرد گفت: از اقدام علیه آن‌ها منصرف شدم، چیزی نگذشت وبا در سنه 131 هـ. ق آمد و همه آن اقوامی که مرا اذیت می‌کردند، مردند.
بعد از مدتی خدمت امام رسید، فرمودند: حال اقوامت چطور است؟ گفت: همه مردند. فرمود: آن‌ها به خاطر اذیت به تو که خویش آن‌ها و به عقوبت عملشان (قطع رحم) نسبت به تو مردند، آیا تو دوست داشتی آنان زنده بمانند و فشار و اذیت بر تو وارد کنند؟ گفت: نه والله. (سفینه البحار، ج 1، ص 515 –الکافی)

2- صله‌رحم امام

حسن بن علی، پسرعموی امام صادق علیه السّلام از افراد شجاع و پرصلابت بود به‌طوری‌که به او رُمْح آل ابوطالب (نیزه خاندان ابوطالب) می‌گفتند و ازآنجایی‌که بینی پهنی داشت به حسن اَفْطش معروف گردید.
او در ماجرای قیام عبدالله محض (نواده امام حسن) بر ضد منصور دوانیقی خلیفه عباسی، پرچم‌دار بود و بر سر همین موضوع با امام صادق علیه السّلام کدورتی داشت، به حدی که یک‌بار با کارد پهن به امام حمله کرد تا آن حضرت را بکشد.
«سالمه» یکی از کنیزهای امام می‌گوید: در آن هنگام که امام در بستر شهادت قرار گرفت، در بالینش بودم و پرستاری می‌کردم. بی‌هوش شد، وقتی‌که به هوش آمد، به من فرمود: هفتاد دینار به حسن افطس بدهید و فلان مقدار و فلان مقدار به افراد دیگر بپردازید.
عرض کردم آیا به مردی که با کارد پهن و تیز به شما حمله کرد و می‌خواست شما را بکشد، هفتاد دینار بدهیم؟
فرمود: آیا نمی‌خواهی مشمول این آیه باشم که خداوند می‌فرماید: «آن‌هایی که پیوندهایی که خداوند به آن‌ها امر کرده برقرار می‌دارند و از پروردگارشان می‌ترسند و از بدی حساب بیم دارند… دارای عاقبت نیک در سرای آخرت خواهند بود.» (سوره رعد، آیه 21 –وَالَّذینَ یَسلُون ما ذَمَر الله بِه اَنْ یُوصَلَ وَ یَخشونَ رَبَّهُم وَ یخافون سُوءَ الحِساب)
سپس فرمود: آری ای سالمه! خداوند بهشت را آفرید و پاکیزه و خوشبو ساخت به‌طوری‌که بوی خوش آن از فاصله مسیر دو هزار سال راه به مشام او می‌رسد، ولی این بوی خوش به مشام قطع کننده پیوندِ خویشاوندی و عاق والدین نمی‌رسد. (حکایت‌های شنیدنی، ج 5، ص 30 –الغیبه للطوسی، ص 128)

3- عباس عموی پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم

عباس عموی پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم، مردی بود که نسبت به خویشاوندان مهربان و از این جهت مورد تجلیل پیامبر قرار گرفت و این‌چنین او را ستود: «عباس فرزند عبدالمطلب از همه قریش سخی‌تر و نسبت به خویشاوندان مهربان‌تر است.»
دریکی از جنگ‌ها، پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: «هر که با یکی از بنی‌هاشم برخورد کرد، او را نکشد، زیرا آن‌ها را بالاجبار به جنگ آورده‌اند.»
در جنگ بدر، عباس را شخصی به نام «ابویسیر» اسیر کرد و عباس مانند چوبی بی‌حرکت ایستاد، چون بنای دفاع را نداشت و ابویسیر شانه او را بست.
پیامبر بعد از اتمام جنگ بدر به خاطر عدالت، بین عباس و دیگران فرقی قائل نشد. شب اسراء را به ریسمان بستند و عباس نزدیک خیمه پیامبر قرار داشت.
صدای ناله عباس به گوش پیامبر می‌رسید به همین جهت تا نیمه‌های شب خوابش نمی‌برد و پهلوبه‌پهلو می غلطید.
یک نفر از مسلمانان نزدیک پیامبر بود، پرسید: یا رسول‌الله چرا به خواب نمی‌روید؟ فرمود: ناله عموی من عباس ناراحتم می‌کند و خوابم نمی‌برد.
اندکی بعد صدای عباس خاموش شد. پیامبر پرسید چه شده که ناله عمویم عباس را نمی‌شنوم؟ آن شخص گفت: ریسمان او را شل کردم، فرمود: ریسمان همه اُسراء را شُل کن. (پیغمبر و یاران، ج 4، ص 85 –طبقات، ج 4، ص 7-2)

4- عدم صله‌رحم و مرگ

شعیب عقر قوقی گوید: امام موسی بن جعفر فرمود: فردا مردی از اهل مغرب به نام یعقوب تو را ملاقات می‌کند و از احوال من می‌پرسد، او را به خانه‌ام راهنمایی کن. من او را در طواف یافتم و حال و احوال کردم، دیدم مرا می‌شناسد.
گفتم: از کجا مرا شناختی؟ گفت: در خواب کسی مرا گفت: که شعیب را ملاقات کن و آنچه خواهی از او بپرس. چون بیدار شدم نام تو را پرسیدم تو را به من نشان دادند.
او را مردی عاقل یافتم و به درخواستش او را به خانه امام بردم و اجازه طلبیدم و امام اجازه دادند. چون نگاه امام به او افتاد فرمود: ای یعقوب دیروز اینجا (مکه) وارد شدی، مابین تو و برادرت در فلان جا نزاعی واقع شد و کار به‌جایی رسید که همدیگر را دشنام دادید و این طریقه ما و دین پدران ما نیست. ما کسی را به این کارها امر نمی‌کنیم، از خدای یگانه و بی‌شریک بپرهیز.
به این زودی مرگ مابین تو و برادرت جدایی خواهد افکند و این، به خاطر آن شد که شما قطع رحم کردید. او پرسید: فدایت شوم مرگ من کی فرا خواهد رسید؟ فرمود: همانا اجل تو نیز نزدیک بوده لکن چون تو در فلان منزل با عمه‌ات صله کردی و رحم خود را وصل نمودی، بیست سال به عمرت افزوده شد.
شعیب گوید: بعد از یک سال یعقوب را در حج دیدم و احوال او را پرسیدم، گفت: برادرم در آن سفر به وطن نرسیده وفات یافت و در بین راه به خاک سپرده شد. (منتهی الآمال، ج 2، ص 206)

5- علی بن اسماعیل

بر اثر سعایت بی‌شمار از حضرت موسی بن جعفر علیه السّلام نزد خلیفه عباسی، هارون‌الرشید، سبب شد تا هارون سؤال کند از آل ابی‌طالب کسی را طلب کنید تا احوالات او را بداند.
یحیی برمکی وزیر و دیگران، علی بن اسماعیل برادرزاده امام را معرفی کردند.
به امر خلیفه، نامه‌ای برای اسماعیل نوشتند و او را به بغداد طلبیدند. چون امام بر این سرّ اطلاع یافت، او را طلبید و فرمود: کجا می‌خواهی بروی؟ گفت: بغداد. فرمود: برای چه می‌روی؟ گفت: قرض بسیار دارم. فرمود: من قرض تو را ادا می‌کنم و خرجت را می‌دهم! او قبول نکرد و گفت: مرا نصیحتی کن!
فرمود: تو را وصیت می‌کنم، در خون من شریک نشوی و اولاد مرا یتیم نگردانی تا سه مرتبه تکرار و سیصد دینار طلا و چهار هزار درهم به او عطا نمودند. بعد حضرت به حاضران فرمود: او در ریختن خون من سعایت خواهد نمود. (منتهی الامال، ج 2، ص 213)
اسماعیل به بغداد آمد و بر یحیی بن خالد برمکی وارد شد. شب در خلوت، یحیی سخن‌ها تعلیم اسماعیل کرد و گفت: فردا در حضور خلیفه که درباره موسی بن جعفر می‌پرسند بگو: من ندیدم در یک‌زمان دو خلیفه باشد، شما در بغداد و موسی بن جعفر در مدینه، نزدیک است مردم را علیه تو بشوراند!
فردا صبح اسماعیل بر هارون وارد شد و هر چه توانست علیه موسی بن جعفر مطالب سعایت انگیز گفت، ازجمله این‌که از اطراف برایش پول می‌برند و اسلحه برایش می‌آورند و از مردم بیعت می‌گیرد و می‌خواهد دولتی تشکیل دهد.
هارون انگار خواب بود بیدار شد؛ او را مرخص کرد و چهار هزار درهم (دویست هزار درهم) برایش در منزلی که بود فرستاد.
وقتی‌که پول‌ها را برای اسماعیل آوردند، دردی سخت در گلویش گرفت و همان ساعت به خاطر قطع رحم با عمویش موسی بن جعفر علیه السّلام مُرد و کیسه پول‌ها را به خزانه هارون‌الرشید برگرداندند و حسرت پول‌ها را به گور برد. (جامع النورین، ص 24)

قرآن:

خداوند متعال در آیه 247 سوره بقره می‌فرماید: «خداوند او را (طالوت پیامبر) در علم (و قدرت) جسم وسعت بخشید.»

حدیث:

امام علی علیه السّلام فرمود: «زیبایی برون به زیبایی صورت است و زیبایی درون به زیبایی نهاد –نیّت- است.» (غررالحکم، ج 1، ص 188)

توضیح مختصر:

صورت و سیرت دو چیز هستند که اولی قابل‌رؤیت و دومی مخفی و پنهان است. در صورت و شمایل ظاهری، یکی پاکیزه داشتن صورت است و دیگر آن‌که خلقت صور از صانع است که به هر علّت و مسبّبی از وراثت و غذا و مسائل روحی و روانی به این صورت خلق شده است و عیب‌جویی کردن به شکل و شمایل مذموم است چراکه نقاش صورت گری کرده به‌تناسب این شخص با تمام شرایط جمع شده در او، پس عیب دیدن نارواست.
نظام عالم بر اختلاف رنگ و پوست و زبان و … است و یکرنگی وجود ندارد چراکه آیات الهی همیشه بر تنوع است. آنچه در این انسان‌های گول زننده است، صورت‌های ظاهری با آداب و رسوم و شکل مذهبی است که بسیاری در دام این صورتگران مجازی می‌افتند.
اما وقتی پیامبر ما، یا یوسف نبی زیبا صورت‌اند به حقیقت زیبایند و امتیاز و شرافت خاص الخاص نبوت و رسالت نصیب آنان شده و عصمت ذاتی دارند، پس با صورت و سیرتشان جلوه مطلق خدایند که در حدیثی آمده که خداوند آدم را بر صورت خود خلق کرد (عیون اخبار الرضا) یعنی نیکوترین صور را به انسان داده؛ اما مسئله‌ای که دیده می‌شود انسان‌ها گول صورت نازیبا را می‌خورند و متأسفانه از باطن نیکو خوب آن‌ها خبر ندارند و گاهی اهانت می‌کنند بااینکه اینان دوستان خدایند و بنده واقعی حق‌اند. چنان‌که قریش به بلال حبشی اذان گوی پیامبر به خاطر بوده سیاه بودن بدنش اهانت می‌کردند و زخم‌زبان می‌زدند.

1- دین برای زیبایی

امام صادق علیه السّلام فرمود: پیامبر اسلام صلّی الله علیه و آله و سلّم شخصی را مشاهده نمود که موی سرش پراکنده، لباسش چرکین و حالش دگرگون بود.
فرمود: «از دین است که شخص از مالش بهره‌مند شود. (نه این‌که این‌طور آلوده و کثیف باشد).» (نمونه معارف، ج 2، ص 669)

2- معتذر از زشتی صورت

کسی با حکیمی گفت: «چقدر چهره‌ات زشت است.» فرمود: «نه حسن صورت تو از فعل توست تا به آن ممدوح باشی و نه قبح صورت من از فعل من تا به آن مذموم باشم؛ بلکه این‌ها همه از صنع باری‌تعالی است و بنده از آن بری و هر که صفتی را ذم کند، ذم صانع کرده باشد.»

3- پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم

پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم مانند ماه شب چهارده می‌درخشید، از میانه بالا، اندکی بلندتر بوده و بسیار بلند نبود. سر مبارکش بزرگ و مویش نه بسیار پیچیده بود، نه بسیار افتاده و اکثر اوقات بلندی مویش از نرمه گوش نمی‌گذشت.
رویش سفید و پیشانی او گشاده و ابرویش باریک و کمانی و کشیده بود و رگی در میان پیشانی داشت که هنگام غضب پر می‌شد و برمی‌آمد.
بینی‌اش باریک و کشیده بود و میانش اندکی برآمدگی داشت. محاسنش انبوه و دندان‌هایش سفید و براق و گردنش در صفا و استقامت بود. اعضای بدنش همه معتدل و سینه و شکمش برابر یکدیگر و میان دو کتفش پهن و سر استخوان‌های بندهای بدنش قوی و درشت بود.
از میان سینه تا نافش، خط سیاه و باریکی از مو بود. اطراف سینه و شکمش از مو عاری، دست‌ها و دوش‌هایش نیز مو داشت. انگشتانش کشیده و بلند بود و کف پاهایش هموار نبود، بلکه میانش از زمین فاصله داشت. (منتهی الامال، ج 1، ص 18)

4- پناه به خدا از این گفتگوها

ابن ابی حفصه (م. 182) شاعری که از فصحای رتبه اول و به‌غایت کریه‌المنظر بود، روزی با ابی نواس (م. 199) شاعر مشهور اهوازی ملاقات کرد و رنگ وی شکسته دید که به زردی مایل، گفت: «ای ابی نواس! رنگ تو چرا زرد شده؟» گفت: «چون تو را دیدم یاد گناهان خود کردم، لذا رنگم زرد شده است.»
گفت: «چگونه با دیدن من یاد گناهانت افتادی؟»
گفت: «ترسیدم که خدای تعالی مرا بر گناهان خود عقوبت کند و آن این است که مرا به‌صورت تو مسخ گرداند.» (لطائف الطوئف، ص 317)

5- یوسف آل محمد صلّی الله علیه و آله و سلّم

امام حسن علیه السّلام رنگ مبارکش سرخ و سفید بود و دیده‌های او گشاده و بسیار سیاه و صورت مبارکش هموار و خط موی باریکی در میان شکم و نافش بود، ریش مبارکش انبوه بود و موی سر خود را بلند می‌گذاشت. گردن او در نور، مانند نقره صیقل زده و سرهای استخوان درشت و میان دوش‌هایش گشاده و میانه بالا و از همۀ مردم خوش‌روتر بود. موهایش مجعد بود و بدن شریفش درنهایت لطافت و از سر تا سینه از همه به پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم شبه تر بود. (منتهی الامال، ج 1، ص 220)