بایگانی دسته ی ل – م

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 46 سوره‌ی فصّلت می‌فرماید: «کسی که عمل صالحی انجام دهد سودش برای خود اوست و هر کس بدی کند به خویشتن بدی کرده است خداوند هرگز به بندگان ستم نمی‌کند.»

حدیث:

امام علی علیه‌السلام فرمود: «عادت فرومایگان و لئیمان، کیفر دادن به زشتی در برابر احسان و نیکی است.» (غررالحکم، ج 2، ص 386)

توضیح مختصر:

از مکافات عمل، باید ترسید چراکه هر عمل منفی و بد، اگر جزئی باشد مکافاتش به همان اندازه است امّا اگر عمل، خرابی‌اش بسیار باشد، از رسیدن به جزای عمل، کیفر، عقوبت و عذابش باید ترسید. البته تشخیص در نسبت و درجات مکافات عمل، کار بنده نیست بلکه حکم از جانب خداوند است. اگر منافقی، مؤمنی را استهزاء کند، در دنیا و آخرت مورد استهزاء قرار می‌گیرد. این مکافات عمل، موبه‌مو است و کسی به‌جای دیگری مکافات نشود. اگر کسی به یتیمی ظلم کند و اجحاف نماید، مکافات عمل، در آینده به بچه‌های خودش وارد می‌شود. می‌توان گفت که عکس‌العمل گناه یا جزای عمل بد یا کیفر دادن، مکافاتش عین همان عمل زشت است. درواقع محکمه‌ی کیفر، عین عدل است. خدعه می‌کند، مورد خدعه قرار می‌گیرد. فحش می‌دهد، مورد ناسزاگویی دیگران واقع می‌شود. شخصی، جوان بود و سنگ‌ داغ سنگکی را در یقه‌ی پیرمردی انداخت و او را سوزاند. بعد از 50 سال، جوانی در صف سنگک، سنگ داغ در یقه‌ی او انداخت و او دیگر چیزی برای گفتن نداشت:
از مکــافات عــمل غــافل مشـو **** گــندم از گــندم بروید جـو ز جو
هـر دست که دادند همان دست گرفتند **** هر نکته که گفتند همان نکته شنیدند
این قانون، قراردادی است که وضع شده و دقت کاری آن، آن‌قدر زیاد است که فقط با توحید افعالی، آن را می‌توان فهمید و درک نمود.

1- وزیر به چشم زین‌العابدین علیه‌السلام

شاه‌عباس اول وزیر باکفایتی به نام میرزا حبیب‌الله داشت که از سادات بود و او را احترام می‌نمود. روزی شاه گفت: «هر وقت تو را می‌بینم، گویا امام زین‌العابدین علیه السّلام را می‌بینم؛ ولی در تو خصلتی است که اگر ترک کنی، بهتر است وگرنه ضرر می‌کنی.»
میرزا پرسید: «کدام صفت است؟» شاه گفت: «اغلب اوقات افراد مربوط به من از تو خواهش می‌کنند و جواب آن‌ها را رد نمی‌کنی، بهتر است رد کنی!» میرزا عرض کرد: «دیگر این کار را نخواهم کرد.»
چون از مجلس شاه بیرون رفت، یکی از درباریان کاغذی به میرزا داد تا آن را امضا کند. پس کاغذ را گرفت و مُهر کرد. یکی از خواص شاه که با او در مجلس حاضر بود، گفت: «شما به شاه قول دادی این کار را نکنی، باز انجام دادید؟!»
میرزا فرمود: «ساکت باش، آنچه مرا در چشم شاه، زین‌العابدین نموده است، کلام امثال این شخص درباری است؛ پس اگر حوایج ایشان را برنیاورم، مرا در نزد شاه از شمر بن ذی‌الجوشن، قاتل امام حسین علیه السّلام هم بدتر می‌کنند.» (کیفر کردار 1/456)
هر چه کِشتی در جهان از نیک و بد **** حاصلش بینی به هنگام درو

2- ضربات وجدان به خلبان

کلود ایترلی خلبان آمریکایی که در سال 1940 میلادی شهرهای هیروشیما و ناکازاکی ژاپن را با بمب اتمی بمباران کرد، از روز 23 نوامبر ناپدید شد.
او از مدتی پیش نیز به اختلاف حواس مبتلا شده بود و پس از پایان جنگ که تلفات و ضایعات وارده فاش شد، ضربات روحی شدید بر وی وارد گردید. او همیشه خود را مسئول کشتار مردم این شهرها می‌دانست.
معالجه‌ی پزشکان در بهبودی حال او اثر نکرد و او به ناچار در بیمارستان امراض روحی بستری گردید. پس از مدتی، دوباره حالت عذاب روحی وی شدید شد و پلیس آمریکا از مردم خواست تا در بازداشت این خلبان با پلیس همکاری کنند. چون پزشکان مرض او را روحی دانستند و گفتند امکان دارد دست به کارهای خطرناکی بزند و امنیّت عمومی را به خطر بیندازد. او به طور دائم این جمله را تکرار می‌کرد: «من قاتل 150 هزار نفر هستم و هرگز خود را برای این گناه بزرگ نمی‌بخشم.» (روایت‌ها و حکایت‌ها، ص 202 -روزنامه اطلاعات 10377 و 10392)

3- قلب مسخ‌شده

در زمان حضرت شعیب، شخصی بود که گناهان بسیار انجام داده بود و همیشه می‌گفت: «چرا خدا مرا کیفر نکرده و به من کَرَم و جُود نموده است!»
خداوند به حضرت شعیب فرمود: «به آن شخص بگو مکافات اعمال زشت تو، تو را در بند خود گرفتار کرده است و قلبت مسخ‌شده و زنگار، آن را فراگرفته است، کیفری بالاتر از این هست که قلبت هیچ‌چیز خوب و معنوی را نمی‌تواند درک کند و ببیند؟»
شعیب علیه السّلام پیام حق‌تعالی را به او رساند. آن مرد گفت: «پس علامت کیفر چیست که در من می‌باشد؟»
خداوند به شعیب فرمود: «من پرده‌پوش اسرارم، ولی یکی از آن‌ها را بیان می‌کنم که در مکافات به سر می‌بری و توجه نداری و آن این است که در هیچ عمل عبادی لذتی نمی‌بری و باطن اعمالت مانند گردوی پوچ است.»
چون حضرت شعیب این نکته‌ی دقیق را به مرد گنه‌کار فرمود، او بسیار ناراحت شد و حرفی برای گفتن نداشت.
چون شعیب این نکته‌ها بر وی بخوانْد **** از تفکر همچو خر در گِل بماند (داستان‌های مثنوی، ج 2، ص 31)

4- طبیب درس نخوانده

حاج میرزا خلیل رازی تهرانی، از اطبّای نامی و حاذق بود. ایشان درباره‌ی علم طب خود می‌گوید:
من در علم طب درسی نخوانده بودم و مهارتی نداشتم، خداوند در عوض و پاداش عمل نیکی، علم طب را به من عطا کرد.
در ایام جوانی در مدرسه‌ی دارالشفای قم متصل به مدرسه‌ی فیضیه ساکن شدم. ایام گرانی و کمبود اغذیه بود، زیرا بین دولت ایران و روسیه درگیری بود و اسیران بسیاری از روس را آورده و در شهرها ساکن کرده بودند.
روزی با رنج فراوان، نانی به دست آوردم و عازم مدرسه شدم. در بین راه به زنی از اُسرا که نصرانی بود، برخورد کردم که کودکی در آغوش داشت و از شدت گرسنگی رنگش زرد شده بود.
او به من گفت: «شما مسلمان‌ها رحم ندارید که ما را اسیر کرده‌اید و گرسنه رها نموده‌اید؟!» دلم به حالش سوخت و نان را به او دادم و با دست‌خالی به مدرسه بازگشتم. آن روز و شب را با گرسنگی به سر بردم.
شب‌هنگام، شخصی به درب حجره‌ام آمد و گفت: «مادرم سخت مریض است، اگر دکتری سراغ داری به من معرفی کن.» به زبانم جاری شد که اگر فلان چیز بخورد، خوب می‌شود. او گمان کرد من دکترم، لذا رفت و آن دارو را فراهم کرد و مادرش به سبب آن دارو خوب شد. ساعتی نگذشت آن شخص آمد و پول و غذاهای رنگارنگی برای من آورد و بسیار تشکر کرد و گفت که مادرم با داروی شما شفا یافت.
فردای آن روز شفای آن زن دهان‌به‌دهان گشت و مریض‌های بسیاری نزدم آمدند و من بدون آن‌که چیزی بدانم، دارویی می‌گفتم، مؤثر واقع می‌شد و سود زیادی نصیب من شد.
بعد بعضی کتب طب را هم مطالعه کردم و به تهران بازگشتم و نامم در ردیف استادان علم طب، معروف شد. تمام این‌ها، اثر و پاداش نان دادن به زن اسیر نصرانی بود. (زندگانی علما، بزرگ ص 131، فوائد الرضویه ص 293)

5- مکافات در دنیا

در عصر حضرت موسی علیه السّلام حاکم ستمگری حکومت می‌کرد و مرد صالحی نیز زندگی می‌نمود. یک نفر مؤمن نزد مرد صالح آمد تا نزد حاکم واسطه شود. مؤمن نزد حاکم واسطه شد و حاکم نیاز آن فرد را برطرف ساخت.
ازقضا، در یک روز آن حاکم و مرد صالح با هم مُردند. مردم اجتماع بسیاری کردند و جنازه‌ی حاکم را با تجلیل به خاک سپردند؛ اما جنازه‌ی مرد صالح را فراموش کردند و بعد از سه روز دیدند بر صورتش (پشه و مگس و) کرم افتاده است. حضرت موسی وقتی از این اتفاق باخبر شد، عرض کرد: خدایا [از انصاف به دور است که] جنازه‌ی حاکم ستمگر با تجلیل به خاک سپرده شود، اما جنازه‌ی مرد صالح و دوست تو با این ذلت، روی زمین افتاده باشد. خداوند فرمود:
چون مرد صالح از حاکم ستمگر تقاضایی کرد (و حاکم حاجت او را برآورده نمود)، پاداش عمل او را در دنیا در تشییع‌جنازه‌ی او دادیم. ولی حشرات زمین روی صورت آن مرد صالح به خاطر آن است که چرا نزد حاکم ظالم، خواهش و تقاضا کرد (در همین دنیا اثر وضعی عمل او را دادیم و در آخرت چیزی بر او نیست.)(حکایت‌های شنیدنی 2/111 -بحارالانوار 75/373)

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 15-14 سوره‌ی قیامت می‌فرماید: «بلکه انسان خودش از وضع خود، آگاه است، هرچند (در ظاهر) برای خود عذرهایی بتراشد».

حدیث:

مجاشع از پیامبر صلی‌الله علیه و آله سؤال کرد:
چگونه راه به‌سوی معرفت حق می‌شود؟ فرمود: «به‌وسیله‌ی معرفت (شناخت) نفس.» (تفسیر معین، ص 577)

توضیح مختصر:

ازآنجا شناخت نفْس، از برترین شناخت‌هاست که نتیجه‌ی آن، شناخت پروردگار است. شناخت نفس، چیزی جدا از شناخت رب نیست چراکه به هر نسبت معرفت می‌آید، به همان نسبت، شناختِ پروردگار می‌آید. لذا در تهذیب نفس گفته‌اند: آن، جهاد اکبر است. این شناخت، حاصل نمی‌شود مگر به طرد رذایل و کسب فضایل با ریاضت‌های مشروعه. بعد از تخلیه‌ی نفس از صفاتِ ناپسند، استفاده از داروهای مفید، لازم است. آنچه در معرفت نَفس می‌تواند کاربرد داشته باشد مراقبه هست که نوعی نگهبانی از نفس است که مواظبت کردن از جنود عقل و جهل و وارد نشدن دشمن به درون می‌شود. چون دایره و قدرت نفْس، بسیار است، آگاهیِ علمی لزوم دارد؛ کسی با جهل، نمی‌تواند با نفس بجنگد، اگر هم مبارزه کند مغلوب می‌شود. مکر و حیله‌ی هوای نفس و شهواتِ آن، آن‌قدر زیاد است و از روزنه‌های نامحدود وارد می‌شود که شخص معمولی و جاهل، سردرگم می‌شود. نفس، در لباسِ خیر واردِ کارهایی می‌شود که ظاهرش طاعت و باطنش تیر است. خداوند اگر توفیق ندهد و وساطت ائمه علیهم السّلام و اولیاء نباشد، کسی نمی‌تواند بر این کوه، تسلّط شود. پس توسّل، برای شناختِ هر چه‌بهتر نفس، از واجبات است.

1- سرزنش

امام کاظم علیه‌السلام فرمود: مردی از بنی‌اسرائیل، چهل سال خدا را عبادت کرد. پس‌ازآن، یک قربانی درراه خدا نمود و قربانی او قبول نشد.
پس به خودش خطاب نمود و گفت: «ای نفس! قبول نشدن قربانی من از نالایقی تو است و تقصیر و گناه از ناحیه تو می‌باشد.» پس خداوند به او خبر داد مذمّت و سرزنش خود، نزد من، از عبادت چهل سال تو برتر است. (رمز اسرارآمیز، ص 75- اصول کافی، ج 2، ص 72)

2- محنت به سر آید

نقل است که «مالک دینار» سال‌ها هیچ شیرینی و ترشی نخوردی، هر شب دکان نانوایی شدی و نان خریدی و روزه گشادی و نان گرم خورش کردی. وقتی بیمار شد، آرزوی گوشت در دل او افتاد، صبر کرد. چون کار از حد بگذشت به دکان کله‌پاچه فروشی رفت و سه پاچه خرید و در آستینش نهاد و برفت.
فروشنده شاگرد خود را بر عقب او فرستاد تا ببیند چه می‌کند. گفت: مالک چون به موضع خلوت رسید پاچه از آستین بیرون آورد و سه بار ببویید و گفت: «ای نفس! بیش از این به تو نرسد.» آن نان و پاچه به فقیر داد و گفت: «ای تن ضعیف! این‌همه رنج که بر تو می‌نهم، نه از دشمنی است، لکن روزی چند صبر کن، باشد که این محنت به سر آید و در نعمتی افتی که هرگز آن را زوال نباشد.» (تذکره الاولیا، ص 52)

3- به یک عمل ناچیز

پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: در بنی‌اسرائیل، عابدی زیبارو بود که با درست نمودن زنبیل از برگ خرما زندگی می‌گذرانید. روزی از در خانه‌ی پادشاه می‌گذشت که کنیزی او را دید و برای همسر پادشاه از جمالش تعریف کرد. گفت: «او را به وسیله‌ای داخل خانه کن.» پس درب‌ها را بست و خواست تا از عابد کام گیرد. عابد فهمید و گفت: «آبی نیست تا بالای قصر وضو بگیرم بعد…»
پس کنیز ظرف آب را بالای قصر برد و عابد بر فراز قصر شد و به نفْس خود گفت: «ای نفس! چندین سال مشغول عبادت بودی، حال به یک عمل ناچیز می‌خواهی آن را تباه کنی؟ پس خود را از بالای بام به زیر اندازی و بمیری، بهتر است.» چون خود را از بالا انداخت، جبرئیل به امر خدا همانند پدری مهربان، او را گرفت و بر زمین گذاشت و هیچ آسیبی به او نرسید. (داستان‌ها و پندها، ج 2، ص 108، انوارالنعمانیه، ص 117)

4- نفس هم برای خود امامی دارد

ملّا آقا زنجانی رحمه‌الله علیه به آیه الله شهید دستغیب شیرازی رحمه‌الله علیه می‌گوید: «در کشف دیدم یک هفته‌ی دیگر، موسی بن جعفر علیه‌السلام فلان حاجت تو را می‌دهد.» پس از یک هفته هیچ خبری نمی‌شود.
پس از مدّتی خدمت استادش، عالم ربانی، آیت‌الله انصاری همدانی رحمه‌الله علیه می‌رود و این جریان را نقل می‌کند که چه طور ملّا آقاجان، امام علیه‌السلام را در کشف دیده و وعده، خلاف درآمد. استادش می‌فرماید: «این نفسْ، برای خودش خدا و پیامبر و امام دارد.» یعنی امامِ نفسش این‌چنین فرموده نه امام واقعی.
این جریان را خدمت استاد عارف، آیه الله کشمیری عرض کردم، ایشان این مطلب را تصدیق کردند که نفس، قوه‌ی مصوّره دارد و گاهی به هر عللی این‌چنین می‌سازد و تصویر و صدا بیرون می‌دهد.

5- معرفت به زیر پا نهادن نفس

چون ابومسلم خراسانی به مرو رسید، گفت: «آیا در شهر شما حکیمی هست؟» گفتند: «حکیمی زرتشتی است.» گفت: «نزدم بیاورید!»
چون نزدش بیامد، ابومسلم گفت: «چرا خودت را حکیم می‌خوانی؟» گفت: «مرا خدایی است که هر صبح، زیر پای خویش نهم.» ابومسلم طلب شمشیر کرد. حکیم گفت: مگر شما مسلمانان، در کتاب خودتان نخواندید: «أَرَأَیتَ مَنِ اتَّخَذَ إلهَهُ هَواهُ: دیدی، حال آن‌کس که هوای نفس خود را خدای خویش ساخت؟» (سوره‌ی فرقان، آیه‌ی 43)
گفت: «چرا!» زرتشتی گفت: «من هوای نفس، زیر پا نهاده‌ام که مبادا بر من پیروز گردد.» ابومسلم گفت: «آنچه گفتی حق است.» (هزار و یک تحفه، ص 85)

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 33 سوره‌ی اسراء می‌فرماید: «کسی که خون مظلومی را بریزد، به ولیّ او تسلط بر قاتل قرار دادیم.»

حدیث:

امام علی علیه‌السلام فرمود: «روز ستم‌کشیده بر ستمگر، سخت‌تر است از روز ستمگر بر مظلوم.» (نهج‌البلاغه فیض ص 1193)

توضیح مختصر:

ستم، به هر نوعش مذموم است. آن‌که به او فشار می‌آید و حقوق و آبرویش از بین می‌رود مظلوم است. مظلوم، روزی که حقش را به او دادند، می‌تواند به‌قدر مظلومیت از ظالم انتقام بگیرد و کسی نمی‌تواند به کارش عیب بگیرد. هر ذی حقّی، در دنیا و آخرت باید به حقش برسد و مظلوم هم عاقبت روزی به حقش می‌رسد. اگر مظلوم، هیچ‌کس (از فامیل و پارتی و..) غیر خدا نداشته باشد، آن ظلم، از همه بدتر است. اگر ظالم مثلاً مالِ مظلوم را می‌گیرد، سبب می‌گردد دین و اعتقادِ مظلوم، از او گرفته شود. از این جاست که گفته‌اند بار مظلوم را، بر ظالم بار می‌کنند جه آن‌که سبب، او بوده و وقتِ حساب، بارِ مظلوم بر دوش ظالم است. عقوبت ظالم وقتی زیاد می‌شود که مظلوم آه بکشد و دلش بشکند. تا ظالم از مظلوم رضایت نگیرد، به عذاب دچار است چون حق‌الناس است و ادای آن، کار آسانی نیست. آثار ظلم روز عاشورا به امام حسین علیه‌السلام و یاران و خانواده‌اش، آن‌قدر سنگین بوده که لعنت و نفرین ابدی شامل آنان شده و جبرانی برای کارشان اصلاً وجود ندارد چراکه شقاوت، به نهایت رسیده بود.
هر چه مظلوم، ضعیف‌تر بوده و قُربش نزد خدا بیشتر باشد، عذاب ظالم هم، به همان مقدار زیادتر و سخت‌تر است.

1- خوارزم شاه

خوارزم شاه وقتی با لشکر مغول جنگ کرد و شکست خورد ابتدا قصد داشت به هندوستان برود ولی عازم عراق شد و بعد به نیشابور آمد و مشغول خوش‌گذرانی شد. در همان ایام، مظلومین و شکایت داران، بیش از دو سال از او تقاضای رسیدگی می‌کردند ولی کسی نبود که به حرف آنان گوش دهد.
روزی این بیچارگان جلوی بارگاه سلطان اجتماع نموده به وزیر پناه آوردند و گفتند: «برای خدا چاره‌ای برای ما بیندیش!» وزیر خوارزمشاه در جواب آن‌ها گفت: «سلطان مرا مأمور آرایش زنان مضطرب کرده، اینک نمی‌توانم به این حرف‌ها رسیدگی کنم.!!»
زمانی نگذشت که خبر آوردند سنتای بهادر با سی هزار نفر از جیحون گذشته‌اند. خوارزمشاه به عراق رفت، لشکر مغول به دنبال او رفتند، بعد مجبور شد به ری آمد و ازآنجا به مازندران و گرگان آمد و در قلعه اقلال عیال و فرزندان را با خزائن مخفی کرد و خود به جزیره‌ی آبسکون پناهنده شد.
سنتای بهادر قلعه را محاصره کرد و بعد از مدّتی آن‌ها تسلیم شدند و فرزندان پسر به امر مغول کشته و زن‌های او را به سرداران بخشید و دستور داد مادر خوارزم شاه بر اسب برهنه در جلو لشگر گریه نماید.
و خوارزمشاه بعد از شنیدن این وقایع بعد از سه روز به خاطر عدم دادرسی به مظلومین از غصه در بستری کثیف مُرد.

2- ای خدا آیا خوابی؟

فرعون فرمان داد، تا یک کاخ آسمان‌خراش برای او بسازند. دژخیمان ستمگر او همه‌ی مردم را از زن و مرد برای ساختن آن کاخ به کار و بیگاری گرفته بودند، حتی زن‌های آبستن از این فرمان استثناء نشده بودند.
یکی از زنان جوان که آبستن بود، سنگی سنگین را برای آن ساختمان حمل می‌کرد و چاره‌ای جز این نداشت. زیرا همه تحت کنترل مأموران خون‌خوار بودند، اگر او از بردن آن سنگ‌ها شانه خالی می‌کرد، زیر تازیانه‌ی جلّادان به هلاکت می‌رسید.
آن زن جوان در برابر چنین فشاری قرار گرفت و بار سنگین سنگ را همچنان حمل می‌کرد، ولی ناگهان حالش منقلب شد و بچه‌اش سقط گردید.
در این تنگنای سخت، از اعماق دل غمبارش ناله کرد و درحالی‌که گریه گلویش را گرفته بود، گفت: «ای خدا! آیا خوابی؟ آیا نمی‌بینی این طاغوت زورگو با ما چه می‌کند؟»
چند ماهی از این ماجرا نگذشت که همین زن در کنار رود نیل نشسته بود که ناگهان نعش فرعون را در روبروی خود دید.
آن زن صدای هاتفی را شنید که به او گفت: «هان ای زن! ما در خواب نیستیم ما در کمین ستمگران می‌باشیم.» (حکایت‌های شنیدنی، ج 3، ص 52- عشریّه‌ی چهارسوقی، ص 207)

3- قبر حسین مظلوم

متوکّل خلیفه‌ی عباسی (م 247) که چهارده سال خلافت کرد از بدترین خلفای عباسی بود و با آل ابوطالب دشمنی بسیار می‌کرد و از اذیّت و آزار آن‌ها دست بردار نبود تا جایی که خباثت او متوجه قبر امام حسین علیه السّلام هم شد.
تمامی اراضی کربلا را آب بست و زراعت نمود و گاوهایی به جهت شخم و شیار زمین اطراف قبر گماشت.
از طرف او دیزج ملعون یهودی قبر مطهّر را شکافت و بوریای تازه‌ای که بنی اسد هنگام دفن آورده بودند را دید که هنوز باقی است و جسد مطهّر بر روی آن است، ولیکن به متوکّل نامه نوشت که قبر را به دستور شما نبش نمودم اما چیزی ندیدم.

البته دیزج قومی از یهود را آورد تا دویست جریب از اطراف قبر را شخم زدند و آب بستند و دیده بانان گماشت که هر کس به قصد زیارت قبر امام حسین علیه السّلام بیاید، بگیرند او را عقوبت کنند.!
احمد بن الجعد الوشا گفت: سبب محو آثار قبر امام حسین علیه السّلام آن بود که قبل از خلافت، یکی از مغنیات، کنیز مغنیه آوازخوان برای متوکّل می‌فرستاده، چون او به خلافت رسید هنگام مستی فرستاد آن مغنیّه بیاید و آواز بخواند.
گفتند: سفر رفته است؛ ایام ماه شعبان بود که به سفر کربلا رفته بود چون مراجعت کرد یکی از کنیزان خود را برای تغنّی به نزد متوکّل فرستاد. متوکّل از آن کنیز سؤال کرد: این ایام کجا رفته بودید؟ گفت: با خانم خود به سفر حج رفته بودیم.
متوکل گفت: «در ماه شعبان به حج رفته بودید؟» گفت: «به زیارت قبر حسین مظلوم علیه السّلام رفتیم.» از شنیدن این کلام در غضب شد، امر کرد تا خانم او را گرفتند و حبس کردند و اموالش را مصادره کرد؛ دستور داد قبر امام و همه ابنیه و ساختمان‌ها و نشانه‌های کربلا را از بین ببرند. (تتمه المنتهی، ص 241-238)

4- خدایا تو بیداری

یکی از سلاطین غزنوی شبی خوابش نمی‌برد و از قصر بیرون آمد، در خیابان‌ها و کوچه می‌گشت. به درب مسجد رسید، دید مردی سر بر زمین نهاده و می‌گوید: «خدایا! سلطان در به روی مظلومان بسته، ولی تو بیداری. به دادم برس.»
سلطان جلو آمد و گفت: «مشکل تو چیست؟» گفت: «یکی از خواص تو می‌آید منزلم و با زنم هم‌بستر می‌شود، من قدرت به دفع او ندارم.»
سلطان گفت: هر وقت او به خانه‌ات آمد مرا خبر کن؛ و به پاسبانان قصر هم گفت: هر وقت او آمد مانع نشوید.
شب بعد سرهنگ سلطان به خانه آن مظلوم رفت و با همسرش هم‌بستر شد، و او خبر را به سلطان رسانید.
سلطان به منزل آمد و دستور داد چراغ را خاموش کنند و شمشیر کشید و آن نانجیب را کشت.
پس‌ازآن دستور داد چراغ را روشن کنند و به آن مرد گفت: غذایی بیاور گرسنه‌ام.
علت خاموش کردن چراغ را از سلطان پرسیدند، گفت: «فکر کردم اگر پسرم باشد مانع از کشتن می‌شود، به شکرانه‌ی این‌که فرزندم نبود خدا را شکر کردم؛ و از دیشب تا امشب نتوانستم غذایی بخورم، چون تو را از مظلومیت نجات دادم، میل به غذا پیدا کردم.» (داستان‌ها و پندها، ج 2، ص 160، زینه المجالس)

5- محمد و ابراهیم نوجوان

چون امام حسین علیه السّلام به شهادت رسید، دو طفل نوجوان از فرزندان مسلم بن عقیل را دستگیر و نزد عبیدالله بن زیاد استاندار یزید آوردند و او آن دو را به زندان فرستاد و به زندانبان گفت: برایشان سخت بگیر.
بعد از یک سال آنان خود را به زندانبان پیرمرد معرفی کردند، و او آن‌ها را شبانه آزاد کرد و پای به فرار، راه را می‌پیمودند تا به در خانه‌ای روستایی رسیدند و تقاضای جای نمودند، زن صاحب‌منزل وقتی نسبت آنان را با پیامبر صلی‌الله علیه و آله شنید آن‌ها را جای داد.
عبیدالله وقتی شنید اینان از زندان فرار کرده‌اند دستور داد هر کس سر یک نفر از آنان را بیاورد هزار درهم جایزه می‌دهم و سر دو نفر دو هزار درهم جایزه می‌دهم.
اتفاقاً داماد این پیرزن به نام حارث نیمه‌شب به خانه آمد و خوابید. براثر صدای نَفَس خواب این دو نوجوان، از خواب بیدار و به اتاق دیگر رفت و آن‌ها را پس از شناسایی با ریسمان بست تا صبح شد.
صبح به غلام خود گفت: این دو پسر را در کنار نهر فرات گردن بزن، غلام قبول نکرد. به فرزند خود گفت، او هم قبول نکرد، خودش آن‌ها را آورد کنار فرات که گردن بزند.
آنان گفتند: ما عترت پیامبریم ما را ببر بازار بفروش و از آن استفاده کن، یا زنده نزد عبیدالله بن زیاد ببر، قبول نکرد. آن دو مظلوم گفتند: پس اجازه بده نمازی بخوانیم، اجازه داد.
چون نماز خواندند گفت: «با کشتن شما نزد عبیدالله تقرّب می‌جویم، مرتبه‌ام بالا می‌رود و خدا در دلم رحم قرار نداده است.» پس اوّل، برادر بزرگ را شمشیر زد و سر از بدنش جدا کرد و می‌گفت: می‌خواهم پیامبر صلی‌الله علیه و آله را در این حالت ملاقات کنم؛ و سپس برادر کوچک را گردن زد و بدن‌ها را به نهر فرات انداخت و سرها را به‌قصد جایزه نزد عبیدالله آورد. (منتهی الآمال، ج 1، ص 317)

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 56 سوره زُمر می‌فرماید: «از خدا پیروی کن پیش از آن‌که) کسی بگوید: افسوس بر من از کوتاهی که در اطاعت فرمان خدا کردم و از مسخره کنندگان (آیات او) بودم».

حدیث:

امام صادق علیه‌السلام فرمود: «دوستی کسی که مردم را مسخره می‌کند، قابل‌اطمینان نیست.» (بحارالانوار 75/144)

توضیح مختصر:

خداوند در قرآن نهی کرده به این‌که گروهی، گروهی دیگر را مسخره کنند، چه شاید آنان بهتر از ایشان باشند؛ و زنانی، زنان دیگر را مسخره نکنند شاید آن زنان، بهتر از اینان باشند. (سوره‌ی حجرات، آیه‌ی 11)
زندگی دنیا، برای اهل دنیا آراسته‌شده و آنان، اهل تقوی را مسخره می‌کنند به عبادات و رفتاری که به نظر خودشان اصلاً پوچ است و به درد نمی‌خورد. لذا کافران، مؤمنان را سفیه و اُمُّل می‌خوانند و آیات خداوند را به تمسخر می‌گیرند.
خداوند درباره‌ی حضرت نوح علیه‌السلام می‌فرماید: چون نوح کشتی را می‌ساخت و هر بار که اشرافی از قومش بر او می‌گذشتند، او را مسخره می‌کردند، می‌فرمود: «اگر ما را مسخره می‌کنید ما نیز شما را همان‌گونه که مسخره می‌کنید (روزی) مسخره خواهیم کرد.»(سوره‌ی هود، آیه‌ی 38)
این شیوه و سیره در اُمم گذشته، بسیار بود که زیر بار خداپرستی نمی‌رفتند و به انبیاء پوزخند می‌زدند و با زبان و تقلید جوارحی، آنان را استهزاء می‌کردند.
مؤمن، مؤمنی را مسخره نمی‌کند چراکه قدر و منزلت مؤمن، بسیار است، امّا کسانی که مُتجدّد هستند و اروپا رفته و آزادی را در آنجا به معنی بی‌بندوباری دیدند، اهل ایمان را به کهنه‌پرستی و اُمُّلی تمسخر می‌کنند. این‌ها درواقع خود را استهزاء می‌نمایند چراکه عقلشان در بند قوانین کفّار شده و ظواهر دنیا را راغب گشته و ریشه‌ی مذهبی خود را بر باد دادند و به تقلید، به زندگی حیوانی روی آوردند.

1- زقّوم

چون این آیات نازل شد:
«آیا درآمدن در بهشت و رستگاری بهتر است یا در دوزخ که در آن درخت زقّوم (که میوه‌های آن بسیار تلخ و ناگوار است) می‌باشد؟ شکوفه و میوه‌ی این درخت در زشتی و ترسناکی مانند سرهای مارهای بدصورت را می‌ماند، دوزخیان از این درخت می‌خورند و شکم‌هایشان از آن پر می‌شود.» (سوره‌ی صافات، آیات 69-62)
ابوجهل که فرعون این امت بود، گفت: «چنین درختی در سرزمین ما نمی‌روید، چه کسی از شما معنی زقّوم را می‌داند؟» در آنجا مردی از آفریقا بود، او گفت: «زقّوم به لغت آفریقاییان به معنی کره و خرما است.»
ابوجهل به‌عنوان سخریه صدا زد: «ای کنیز! مقداری خرما و کره بیاور تا زقّوم کنیم!» آن‌ها می‌خوردند و مسخره می‌کردند و می‌گفتند: «محمد ما را در آخرت به این‌ها می‌ترساند.»
پس آیات فوق نازل شد و پاسخ داد که زقّوم، درختی است که از جهنّم می‌روید و تلخ است و حتی جهنمی‌هایی که می‌خورند، تشنه می‌شوند، بعدش آب داغ جهنمی می‌خورند که این نوعی عذاب برای بدکاران است. (داستان‌های تفسیر نمونه، ص 53؛ تفسیر فیض الاسلام، ص 1186)

2- سرانجام تمسخر

«ابوزمعه» و یاران او از روی تمسخر و استهزا به پیامبر چشمک می‌زدند و استهزا می‌نمودند؛ نصایح و صحبت‌های پیامبر در آن‌ها تأثیری نداشت! سرانجام پیامبر درباره‌ی آن‌ها نفرین کرد.
روزی ابوزمعه در سایه‌ی درختی نشسته بود که جبرئیل آمد با برگ آن درخت و خارهای آن بر صورت و چشم او زد تا نابینا شد.
حکم بن ابی العاص کسی بود که وقتی پیامبر راه می‌رفت، کیفیت راه رفتن او را –که بدن مبارکش به جلو متمایل می‌شد– به تقلید درمی‌آورد و عده‌ای هم می‌خندیدند و تمسخر می‌کردند.
روزی پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم به او فرمود: چنین باش. او از آن روز دچار لرزش دست‌وپا شد و هرگز بهبود نیافت. (تجلی امیرالمؤمنین ص 44- الغدیر 2/160)

3- کِشتی و انواع تمسخر

حضرت نوح به فرمان خدا به ساختن کشتی مشغول شد تا هنگام عذابِ طوفان، او و مؤمنین سوار بر آن شده و نجات یابند.
کافران نزد نوح می‌آمدند و کشتی سه طبقه‌ی او را آن هم در جای خشکی که می‌دیدند، مسخره می‌کردند.
یکی گفت: این محل آب و چاهی ندارد که کشتی می‌سازی و این نادانی است.
دومی می‌گفت: ای پیر! سوار کشتی شو و با سرعت ازاینجا برو.
سومی می‌گفت: پر و بالی هم برای کشتی بساز.
چهارمی می‌گفت: دنباله‌ی کشتی که می‌سازی، کج است.
پنجمی می‌گفت: مگر عقل خود را از دست داده‌ای؟!
آن‌یکی می‌گفت: بی‌کاری مگر؟
ششمی می‌گفت: پس از پیغمبری، تازه نجار شده‌ای.
حضرت نوح با تمسخر و استهزای آن‌ها از ساختن باز نماند و در پاسخ آن می‌فرمود: «این کار به امر خداوند است، اگر شما امروز ما را مسخره می‌کنید ما هم روزی بیاید که شما را مسخره کنیم و به‌زودی خواهید دانست که عذاب و ذلّت به سراغ کدام‌یک از ما خواهد آمد؟!»
پس به امر خداوند آب از زمین جوشید و اهل کشتی نجات یافتند و استهزا کنندگان به عذاب ابدی دچار شدند. (داستان‌های مثنوی 2/111- تاریخ انبیاء 1/55)

4- عاقبت تمسخر و تقلید

مرحوم نراقی گوید: شنیدم در یکی از ولایات هند، پادشاهی غیرمسلمان بود و او را وزیری بود که جمیع امور مملکت، در تصرف او بود و کسی را یارای مخالفت با او نبود. آن وزیر اهل تعصّب و بر مذهب غیر تشیّع بود و قلبش از عداوت خالی نبود!
وقتی پادشاه به سفری رفت و وزیر به‌جای او بود، مقلّدی را که مذهب تشیّع داشت، احضار کرد و گفت: باید تقلید علی بن ابیطالب را دربیاوری.
هرچند آن مقلّد امتناع کرد، سودی نداشت؛ او مهلت خواست که فردا تقلید کارهای علی علیه‌السلام را بکند.
فردا آن «مسخره‌باز» جامه عربی پوشید و شمشیری مصری، حمایل نمود و نزد تخت وزیر رفت و شروع کرد به حرکات خنده‌آور و تمسخر؛ پس به وزیر گفت: «به خدا و نبوّت پیامبر و خلافت من اقرار کن!» وزیر بنا کرد به خندیدن و مقلّد گفت: «خندیدن فایده ندارد و الّا تو را می‌کشم و به جهنم واصل می‌کنم.» هی نزدیک وزیر می‌شد و وزیر می‌خندید.
این کلمات را چند بار تکرار کرد و ناگاه گفت: «چون اقرار نمی‌کنی تو را با شمشیر می‌زنم.» پس شمشیر را بر گردن وزیر زد و در جا جان بداد.
پس مقلد فرار کرد و شاه را در مسافرت خبر دادند و او آمد و هر چه جستجو کردند، مقلد را نیافتند.
پس شاه گفت: «منادی بگوید اگر بیاید در امان است.» مقلد نزد شاه آمد و همه‌ی جریان و عداوت وزیر و تقاضای او را نقل کرد و گفت: «کار علی این بود، هر کس اقرار به توحید و نبوت و ولایت نمی‌آورد، او را می‌کشت.» پس من هم ‌چنین کردم و او را با شمشیر زدم؛ پس شاه دستور داد، او را آزاد کردند. (رهنمای سعادت، ج 3، ص 643- ریاض زاهدی، ص 14)

5- خودت را مسخره کن

در زمان یکی از خلفای بنی العباس در بغداد، شخصی ادعای پیامبری کرد و خود را همانند آن‌ها جلوه می‌داد.
این خبر به خلیفه رسید و او را طلبید و گفت: خودت را مسخره کن، دیگر پیامبری بعد از پیامبر خاتم نمی‌آید و جبرئیل نازل نمی‌شود، حال اگر راست می‌گویی، بگو معجزه‌ی تو چیست؟
گفت: جبرئیل در هر سه روز یک بار به من نازل می‌شود و از نَفَس من بوی «مشک اذفر» می‌دمد؛ و خودش را به تقلید انبیا که بوی خوش از آنان ساطع بود، معطر کرده بود.
خلیفه گفت: «او را به آشپزخانه‌ی خاص من برید و هرروز نخود آب زعفرانی با جوجه‌ی فربه، پخته شود و با شربت‌های معطر بدهید، او بخورد.»
بعد از ده روز او را طلبید و گفت: «حالت چه طور است؟» گفت: «به دولت خلیفه خوش است.» گفت: جبرئیل باز بر تو می‌آید؟ گفت: «قبلاً هر سه روز نازل می‌شد، اما در این روزها، هرروزی سه بار می‌آید و می‌گوید: همین‌جا بمان که مثل آن جایی را پیدا نخواهی کرد»؛ پس خلیفه او را براند و گفت: خللی در مغز او وارد شده است که خود را چنین وانمود می‌کند. (لطایف الطوایف، ص 415)

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 22 سوره دهر می‌فرماید: «این پاداش شماست و سعی و تلاش شما مورد قدردانی است».

حدیث:

امام علی علیه السّلام فرمود: «هر عملی را پاداشی است، پس عمل خود را در راهی انجام دهید که باقی ماند و آنچه را فانی شود، واگذارید.» (غررالحکم،1/184)

توضیح مختصر:

هر عملی از خوب و بد، آثار وضعی دارد و مزد نیکی و بدی را درک می‌کند. مزد و جزاء از عمل جدا نیست. حتی اگر ذره‌ای کار خوب باشد انسان جزای آن را در دنیا و آخرت، دیر یا زود می‌بیند. کار نیک (مثلاً سخاوت) هرچند از غیرمسلمان صادر شود، جزای آن را خداوند می‌دهد. جزاء، شبیه به مثل همان است. (سوره‌ی شورا، آیه‌ی 40) اگر بهشتیان به بهشت می‌روند، این جزای عملی هست که در دنیا انجام دادند. جزای احسان، احسان است (سوره‌ی الرحمن، آیه‌ی 60) نه چیز دیگر. اگر ظالمین به جهنم می‌روند، اثر عمل ستمی می‌باشد که در دنیا روا داشتند. خداوند در سوره‌ی بقره آیه 85 به بنی‌اسرائیل گوشزد می‌کند که شما یکدیگر را می‌کشید و … پس جزای هرکسی از شما جز خواری در دنیا و سخت‌ترین عذاب در آخرت است؟ یعنی بعضی اعمال، مزد آن فقط در دنیاست و بعضی کردار، هم اثر وضعی در دنیا و هم در آخرت دارد. مثلاً درباره‌ی مرد دزد و زن دزد می‌فرماید: دستان (چهار انگشت) را به‌عنوان کیفر ببُرّید. (سوره‌ی مائده، آیه‌ی 38) این حکم و جزاء مربوط به دنیا می‌شود امّا درباره‌ی اهل ایمان که از خدا می‌خواهند آن‌ها را با قوم شایسته، به بهشت درآورد، خداوند به این نیکوکاران، پاداش می‌دهد و آن‌ها را در باغ‌های بهشت می‌برد. (سوره‌ی مائده، آیه‌ی 85) این اثر مزد، مربوط به آخرت است.

1- به سخنْ پاداشِ نُه قبیله

در عهد هشام بن عبدالمَلِک، خلیفه‌ی اموی، در بعضی قبایل قحطی افتاد. درواس بن حبیب که صورتی کریه داشت، ازجمله افراد مراجعه‌کننده بود که برای قبیله‌ها طلب کمک از خلیفه داشت.
چون نظر هشام بر او افتاد، با اعتراض گفت: «همه‌کس را که راه نمی‌دهند!» چون درواس نزد هشام آمد، گفت: «حضور من تو را ضرر نرساند و قدر مرا بلند گردانید. این مردم برای کاری آمده‌اند، اگر رخصت دهی چند کلمه بگوییم. چند سال سخت بر ما گذشت؛ روغن‌ها آب شده و گوشت‌ها رفته و مغزها به درد آمده و استخوان‌ها شکسته شده. خداوند در دست شما مال‌ها نهاده است؛ اگر از آن اوست به بندگان او عطا کن؛ اگر از آن بندگان است به ایشان بازگردان و اگر از شماست به بندگان تصدّق نمایید که خدا جزای متصدّقین را می‌دهد.»
هشام در مقام تعجب گفت: «برای خداست! و خوشا به پدرت که چون تو پسر فاضلی دارد. تو هیچ احتمالی برای ما نگذاشتی.» و سپس صد هزار درهم به او داد تا میان قبایل تقسیم کند، او هم دراهم را میان نُه قبیله‌ی قحطی‌زده تقسیم کرد. (نوادر راغب، ص 137)

2- مِهر حقیر و پاداش بزرگ

روزی، عربی به مسجد پیامبر صلی‌الله علیه و آله آمد و دو رکعت نماز در غایت تعجیل گزارد و هیچ رکنی را رعایت نکرد و در قرائت، ترتیل به‌جا نیاورد.
امام زین‌العابدین علیه السّلام در وی نگریست. اعرابی بعد از سلام، دست به دعا برداشت و گفت: «خدایا مرا اعلی درجات بهشت روزی کن و یک قصر زرّین و چهار حورالعین بده.» امام علیه السّلام فرمود: «مهر حقیر آورده‌ای و نکاح بزرگ طمع می‌کنی!» (لطائف الطوائف، ص 41)

3- جزای قرض، دوام عمر

میر علیکه بن خالق، از بزرگ‌ترین اُمرای مقرّب میرزا شاهرخ تیموری (م 850) بود. او دائم پول به مردم قرض می‌داد و می‌گفت: «تا وقتی‌که میرزا زنده باشد.»
جمعی از اهل سیاست این حکایت را به سمع میرزا شاهرخ رسانیدند. او نسبت به میرعلیکه بدبین شد و بر او غضب گرفت و گفت: «چرا تو به مرگ من مشتاقی که پول به مردم می‌دهی! گفت: «قرض داران در دعای دوام عمر تو باشند تا قرض باز ندهند.» میرزا شاهرخ از این جواب خوشش آمد و قرب او را نسبت به خود بیشتر کرد. (لطائف الطوائف، ص 102)

4- جزای عمل با فضل، نه عدل

امام صادق علیه السّلام فرمود: «عابدی در زمان‌های پیش در میان غاری خدا را عبادت می‌کرد. در کنار غار او درخت انار رویانده بود که از آن تغذیه می‌کرد و برای زمستان ذخیره می‌نمود و سال‌ها خدا را می‌پرستید.
امام فرمود: روز قیامت، خداوند این عابد را برای حساب می‌آورد و می‌گوید: «با فضلم او را داخل بهشت کنید!» عابد عرض می‌کند: «خداوندا! این‌همه تو را عبادت کردم، فقط داخل بهشت کنی؟»
خداوند به ملائکه می‌فرماید: «بنده‌ی من تقاضای عدل اعمالش را کرده است، عبادات او را با نعمت‌هایی که در دنیا دادیم بسنجید.» اعمال او را در یک کفه‌ی میزان می‌گذارید که با یک‌دانه انار در کفه‌ی دیگر هم‌وزن می‌شود. عابد متحیر می‌ماند و می‌گوید: «خدایا! پاداش اعمالم را با فضل بده.» (پند تاریخ،3/91، انوار النعمانیه)

5- مزد عمل شیرفروش

مرحوم شیخ بهایی فرمود: «شیر فروشی، به شیرهایی که می‌فروخت، آب می‌افزود. یک سال سیل آمد و تمام گوسفندانش را آب برد. او به گریه و زاری افتاد. عارفی او را دید و گفت: «قطره‌ها و آب‌هایی که به شیر اضافه می‌کردی جمع شدند و سیل گشت و گوسفندانت را برد.»(کشکول (ترجمه کریم فیضی)، ص 399)