بایگانی ماه ژوئن, 2015

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 41 سوره‌ی غافر می‌فرماید: «موسی گفت: ای قوم من! چرا من شما را به سوی نجات دعوت می‌کنم امّا شما مرا به سوی آتش فرامی‌خوانید؟»

حدیث:

امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «خداوند سبحان از انبیاء پیمان گرفت تا امانت رسالت را به انسان‌ها برسانند… و آن‌ها به خاطر کمی یاران و فراوانی تکذیب کنندگان، در دعوت خود کوتاهی ننمودند.»
(نهج‌البلاغه، خطبه 1، قسمت چهارم)

توضیح مختصر:

پیام انبیاء، دعوت به توحید و ترک بت‌پرستی است؛ اما مسائلی بسیار از فروعات و حواشی کارهای آنان را به ایشان گوش زد می‌کردند و نوعاً ملّت‌های آنان مخالفت می‌کردند جز اندکی که ثابت‌قدم و وفادار بودند.
حضرت ابراهیم دید قومش خورشید را قبول دارند، وقتی خورشید افول کرد فرمود: «ای قوم من! من ازآنچه شما شریک خداوند قرار می‌دهید بیزارم.» (سوره‌ی انعام، آیه‌ی 78) نوح به قومش فرمود: «ای قوم من! خداوند را بپرستید که خدایی جز او ندارید و از عذاب روزی سترگ بر شما می‌هراسم.» سرکردگان قوم او گفتند: «بی‌گمان ما تو را در گمراهی آشکار می‌بینیم.» (سوره‌ی اعراف، آیات 60-59) نوح فرمود: «من در هیچ گمراهی نیستم بلکه من فرستاده‌ای از سوی پروردگار جهانیانم.» وقتی حضرت هود قومش را فرمود: «ای قوم من خداوند را بپرستید که خدایی جز او ندارید آیا پرهیزگاری نمی‌ورزید؟» سران قوم وی گفتند: «بی‌گمان ما تو را در نابخردی می‌بینیم و ما تو را از دروغ‌گویان می‌دانیم.» فرمود: «ای قوم من! در من هیچ نابخردی نیست بلکه من فرستاده‌ای از سوی پروردگار جهانیانم.» (سوره‌ی اعراف، آیات 67-65)
حضرت صالح به قومش گفت: «ای قوم من! خداوند را بپرستید که خدایی جز او ندارید…» سرکشان قومش گفتند: «ما به آنچه شما بدان ایمان دارید کافریم.» (سوره‌ی اعراف، آیات 76-73)
شعیب به قومش فرمود: «ای قوم من! خداوند را بپرستید که جز او خدایی ندارید…» سران قومش گفتند: «بی‌گمان تو و کسانی را که همراه تو ایمان آورده‌اند از شهر بیرون خواهیم راند.» (سوره‌ی اعراف، آیات 88-80)
این‌ها نمونه‌ای از دعوت انبیاء و جواب و مخالفت قوم و گروهشان بوده است.

1- نوح

حضرت نوح علیه‌السلام به قوم خود چنین گفت: «ای قوم من! شما را ترساننده‌ی آشکاری هستم. فقط خدا را بپرستید؛ چراکه بر شما از عذاب دردناک قیامت می‌ترسم.» (سوره‌ی هود، آیه‌ی 25)
آنان در جواب می‌گفتند:
1. ما تو را جز بشری مثل خود نمی‌بینیم.
2. هیچ‌کس را تابع تو نمی‌بینیم؛ مگر افراد پستِ کم‌عقل.
3. تو را در چیزی از خود برتر نمی‌بینیم.
4. تو را دروغ‌گو می‌پنداریم. (سوره‌ی هود، آیه‌ی 27)
5. ای نوح! با ما بسیار مجادله کردی و فایده‌ای نداشت.
6. اگر می‌توانی آن عذابی که می‌گویی راست است، آن را بیاور. (سوره‌ی هود، آیه‌ی 32)
7. پس نوح را تکذیب کردند.
8. او را مجنون خواندند.
9. او را اذیّت کردند.
10. تهدید به سنگ‌باران کردند. (سوره‌ی قمر، آیه‌ی 9)
پس نوح به خداوند شکایت کرد و خدا دعایش را قبول نمود و عذاب بر آنان نازل فرمود. (سوره‌ی قمر، آیه‌ی 9)
تاریخ انبیاء، رسولی محلاتی، مع انبیاء عبدالفتاح طباره -ترجمه به نام با پیغمبران در قرآن.

2- هود

حضرت هود علیه‌السلام، قوم عاد (بنی یمن، عمان و حضر الموت) را که سه بت به نام‌های «صدا، صمود و هباء» داشتند و آن‌ها را می‌پرستیدند به بندگی و یکتایی خدا دعوت کرد و از عذاب خداوند ترسانید. (سوره‌ی هود، آیه‌ی 50 – سوره‌ی اعراف، آیه‌ی 45) اما آن‌ها در مقابل دعوت او گفتند:
1. ما تو را در سفاهت می‌بینیم.
2. از دروغ‌گویان هستی. (سوره‌ی اعراف، آیه‌ی 67)
3. دلیل روشنی بر دعوی خود نیاوردی.
4. از خدایان خود دست برنمی‌داریم.
5. به تو ایمان نمی‌آوریم.
6. بعضی خدایان ما به تو صدمه رساندند. (سوره‌ی هود، آیه‌ی 53)
7. آنچه از عذاب می‌داری بیاور.
8. ما آنچه را پدرانمان می‌پرستیدند ترک نمی‌کنیم. (سوره‌ی اعراف، آیه‌ی 70)
پس خداوند عذاب خود را که باد بسیار سختی بود، هفت شب و هشت روز بر آن‌ها نازل کرد و همه را از بین برد. (سوره‌ی الحاقه، آیه‌ی 6) جز هود و آنانی که به او ایمان آوردند و به رحمت خداوند نجات یافتند. (سوره‌ی هود، آیه‌ی 58)

3- صالح

حضرت صالح علیه‌السلام قوم ثمود را که در وادی القرین (پیامبر صلی‌الله علیه و آله در جنگ تبوک از آنجا عبور کردند) واقع شده بود و بت‌های مختلفی داشتند به نام‌های وُدّ، جدّ، شمن، منات و… و آن‌ها را می‌پرستیدند، بر حذر داشت و آن‌ها را به خدای دعوت و از عذاب قیامت می‌ترساند. (سوره‌ی شعرا، آیات 153-141) امّا قوم او:
1. او را تکذیب کردند، (سوره‌ی شعرا، آیه‌ی 141)
2. گفتند: تو بشری مثل ما هستی، اگر راست می‌گویی معجزه‌ای بیاور!
3. تو ساحر هستی
صالح علیه‌السلام به درخواست آن‌ها از دل کوه شتری درآورد. (سوره‌ی قمر، آیه‌ی 27) و آنان به شرایطی که گفتند عمل نکرده، بلکه شتر را کشتند و فرمان خدا را سرپیچی نمودند. (سوره‌ی اعراف، آیه‌ی 77)
پس خداوند وعده داد که سه روز دیگر عذاب نازل می‌شود (سوره‌ی هود، آیه‌ی 65) پس رعدوبرق شدیدی نازل شد و همه درحالی‌که می‌نگریستند از بین رفتند. (سوره‌ی ذاریات، آیه‌ی 44)

4- ابراهیم

حضرت ابراهیم علیه‌السلام در سرزمین بابل (در عراق بین دجله و فرات) مردم را که در هر شهری بت مخصوصی داشتند و می‌پرستیدند به پرستش خدای آسمان و زمین دعوت کرد، (سوره‌ی انبیاء، آیه‌ی 56) و از عذاب رحمان می‌ترساند. (سوره‌ی مریم، آیه‌ی 44)
اما اهل بابل با ابراهیم مخالفت کردند و به او گفتند:
1. ما و پدرانمان این بت‌ها را عبادت می‌کنیم.
2. با ما جدّی صحبت می‌کنی یا شوخی می‌گویی؟ (سوره‌ی انبیاء، آیه‌ی 55)
3. اگر دست از ما نکشی، تو را سنگسار خواهیم کرد. (سوره‌ی مریم، آیه‌ی 46)
بعد از گفتگو و مناظره‌ها، آخرالامر به دست نمرود، پادشاه کافر، حکم سوزاندن ابراهیم را صادر کردند و او را در آتش انداختند ولی خداوند آتش را بر او سرد کرد و ضرری به او نرسید. (سوره‌ی انبیاء، آیه‌ی 69)

5- لوط

حضرت لوط علیه‌السلام قومش را (در کشور اردن، منطقه سدوم، بحرالمیّت، دریاچه‌ی لوط) به اطاعت خدا و تقوا و پرهیز از فواحش و غارت دعوت کرد.
اما قومش گفتند:
1. تو را از شهر بیرون می‌کنیم. (سوره‌ی شعراء، آیه‌ی 169)
2. اگر راست می‌گویی، عذاب خدایت را بر ما فرود آور. (سوره‌ی عنکبوت، آیه‌ی 29)
3. زن لوط هم از مخالفین حضرت بود. (سوره‌ی عنکبوت، آیه‌ی 31)
4. قوم لوط به خانه‌ی او برای لواط با مهمان مرد (ملائکه) حمله‌ور شدند و ازدحام کردند که لوط گفت: «عجب روز سختی (عصیب) است.» (سوره‌ی هود، آیه‌ی 88)
پس خداوند، صبح هنگام، بارانی از سنگ بر آن‌ها بارانید که همه‌ی سنگ‌ها علامت‌دار بودند.
(سوره‌ی هود، آیه‌ی 83؛ تاریخ انبیاء، رسول محلاتی-کتاب مع الانبیاء عبدالفتاح طیاره -ترجمه آن با نام با پیغمبران در قرآن)

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 60 سوره‌ی مؤمن می‌فرماید: «بخوانید مرا تا دعای شما را مستجاب کنم.»

حدیث:

حضرت علی علیه‌السلام فرمود: «امواج بلاها را قبل از ورود بلاء به‌وسیله‌ی دعا دفع کنید.»
(بحار، ج 10، ص 99)

توضیح مختصر:

دعا، درخواست از خداوند و نیایش است که شخص داعی در زمانی به خاطر آمرزش یا طلب خیر و برکت و حاجت، از خداوند می‌خواهد. همیشه محتاج و نیازمند، دست نیاز به‌سوی بی‌نیاز مطلق بلند می‌کند و با خواهش، خواسته‌ی خود را عنوان می‌دارد و می‌خواهد تا دعایش به استجابت برسد. زکریای پیامبر دعا کرد و از خداوند فرزند خواست. انسان وقتی ضرر و رنجی به او می‌رسد برطرف کردن آن را می‌طلبد.
وقتی قوم نوح او را تکذیب کردند، گفتند او مردی دیوانه است پس پروردگار را خواند و گفت: «خدایا من مغلوب قومم شده‌ام تو مرا یاری فرما.» (سوره‌ی قمر، آیات 10 – 9)
پس انبیاء اولوالعزم با آن مقامات، دستِ درخواست در همه‌جا به‌سوی خداوند بلند می‌کردند و خداوند در قرآن بالصّراحه فرمود:
«اُدعونی اَستَجِبْ لَکُم: مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم.» (سوره‌ی غافر، آیه‌ی 60)
اما هنگام نیایش و دعا باید شرایط در او جمع باشد تا خداوند حکیم آن را به استجابت برساند، چراکه مثلاً اخلاص در دعا، نوع کیفیت درخواست با رغبت و رهبت (سوره‌ی انبیاء، آیه‌ی 90) و مانند این‌ها خود نشان‌دهنده‌ی همّت داعی است که دعاکننده نظر دعا شده را به‌سوی خود جذب می‌کند. صرف لقلقه‌ی زبان نباشد، به جدّ و حقیقت دعا کند و مأیوس از استجابت نباشد که دیر یا زود به اجابت می‌رسد که خودِ یأسِ از استجابت، ضربه‌ای برای قهقراء رفتن است.

1- دعای مشلول

اما حسین علیه‌السلام فرمود: من و پدرم در شب تاریکی در خانه‌ی خدا مشغول طواف بودیم که متوجه ناله‌ای شدیم که با سوز، تضرّع می‌کرد.
پدرم فرمود: «ای حسین! می‌شنوی ناله‌ی گناهکاری که به خدا پناه آورده است؟ او را پیدا نما و نزدم بیاور.»
من در تاریکی شب در طواف به دنبالش گشتم تا او را میان رُکن و مقام پیدا کردم و به حضور پدرم آوردم.
پدرم جوانی دید خوش‌اندام با لباس قیمتی، به او فرمود: تو کیستی؟ گفت: مردی از اعراب هستم. فرمود: «ناله برای چیست؟» عرض کرد: «گناه و نافرمانی و نفرین پدر، اساس زندگی‌ام از هم پاشیده و سلامتی از بدنم رفته است.»
فرمود: «علّت و حکایت تو چه بوده است؟» عرض کرد: «پدر پیری داشتم که به من مهربان بوده و من دائم به کارهای ناشایست مشغول بودم. هر چه مرا راهنمایی می‌کرد نمی‌پذیرفتم و حتی گاهی او را آزار می‌رساندم.
روزی پولی که در صندوقش بود خواستم بردارم که او متوجه شد و من او را بر زمین زدم. خواست برخیزد نتوانست، پول‌ها را گرفتم دنبال کار خود رفتم، شنیدم که می‌گفت: امسال به خانه‌ی خدا روم و تو را نفرین کنم.
چند روز به نماز و روزه مشغول بود و بعد به سفر خانه‌ی خدا رفت. من هم کارهایش را می‌نگریستم، او دست به پرده‌ی کعبه گرفت و مرا نفرین کرد؛ هنوز نفرینش تمام نشده بود که یک طرف بدنم خشک و بی‌حس شد، پیراهن را بالا زد و نشان داد.
بعد پشیمان شدم از او عذر می‌خواستم تا سه سال شد تا اینکه سال سوم ایام حجّ قبول کرد در حقّم دعا کند. باهم به‌طرف مکّه حرکت کردیم، در راه به وادی اراک رسیدیم، شب تاریک بود ناگاه پرنده‌ای پرواز کرد و شتر پدرم رمید و او به زمین افتاد و مُرد و همان‌جا او را دفن کردم.
این گرفتاریم از نفرین پدرم باقی مانده است.» امام فرمود: «دعایی که پیامبر صلی‌الله علیه و آله دستور داده است به فریادت خواهد رسید. آن دعا اسم اعظم دارد و هر بیچاره، مریض و فقیری بخواند حاجتش برآورده می‌شود…»
آنگاه فرمود: شب دهم ذیحجه عید قربان این دعا را بخوان و صبح نزدم بیا؛ و نسخه‌ی دعا را به جوان دادند. بعد از مدتی جوان با سلامت و شادی آمد.
امام فرمود: چطور شفا یافتی؟ گفت: در شب دهم دست به دعا کردم و اشک توبه ریختم تا برای مرتبه‌ی دوم خواستم بخوانم آوازی از غیب شنیدم: ای جوان! بس است خدا را با اسم اعظم قسم دادی؛ پس به خواب رفتم و پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم در عالم خواب دست بر بدنم گذاشت و فرمود شفا یافتی، خود را سالم یافتم.
آن دعا که امام علی علیه‌السلام تعلیم جوان داد، دعای مشلول است که آن این است: «اللّهُمَّ اَسئَلُکَ بِاسمِکَ بِسمِ الله الرَّحمنِ الرَّحیم یا ذَالجَلالِ وَ الاِکرام …»
(مهج الدعوات، ص 153 –داستان‌هایی از زندگی حضرت علی علیه‌السلام، ص 191)

2- دعای دسته‌جمعی

حفض بن عمر بجلی گوید: از وضع ناهنجار مالی و از هم پاشیدگی زندگی‌ام به امام صادق علیه‌السلام شکایت کردم.
امام فرمود: «هنگامی‌که به کوفه رفتی با فروش بالش زیر سرت که باشد به ده درهم غذایی آماده کن و تعدادی از برادرانت را به غذا دعوت کن و از ایشان بخواه تا درباره‌ی تو دعا کنند.»
حفض گوید: به کوفه آمدم و هر چه تلاش کردم غذایی مهیا کنم میسّر نشد تا بالاخره طبق دستور امام بالش زیر سرم را فروختم و با آماده ساختن غذا، تعدادی از برادران دینی خود را دعوت نموده و از ایشان خواستار دعا در حلّ مشکلات زندگی‌ام شدم؛ آن‌ها با صرف غذا دعا کردند.
به خدا قسم، جز مدت کوتاهی از این قضیّه نگذشت که متوجه شدم کسی در خانه را می‌زند و چون در را باز کردم، دیدم شخصی که با او داد و ستد داشتم و از وی طلب کار بودم به سراغ من آمد.
با پرداخت مبلغ سنگینی که به گمانم ده هزار درهم بود، بدهی خود را با من تصفیه و مصالحه کرد و از آن پس در پی کار من به فراخی و گشایش نهاد و به رفع سختی و تنگدستی انجامید.
(با مردم این‌گونه برخورد کنیم، ص 107)

3- دفع بلاء

مرحوم آیت‌الله حاج عبدالکریم حائری مؤسس حوزه‌ی علمیّه‌ی قم فرمودند: اوقاتی که در سامراء مشغول تحصیل علوم دینی بودم، اهالی سامراء به بیماری وبا و طاعون مبتلا شدند و همه روز عدّه‌ای می‌مُردند.
روزی در منزل اُستادم مرحوم سید محمد فشارکی جمعی از اهل سامراء بودند که ناگاه آیت‌الله میرزا محمدتقی شیرازی (متوفی 1338 هـ ق) که در مقام علمی مانند مرحوم فشارکی بود تشریف آوردند و صحبت از بیماری وبا شد که همه در معرض خطر مرگ هستند.
مرحوم میرزا فرمودند: «اگر من حکمی بکنم آیا لازم است انجام شود یا نه؟» همه گفتند: آری، فرمود: «من حکم می‌کنم که شیعیان ساکن سامراء از امروز تا ده روز مشغول خواندن زیارت عاشورا شوند و ثواب آن را هدیه به مادر امام زمان حضرت نرجس خاتون نمایند تا این بلا از آنان دور شود.»
اهل مجلس این حکم را به همه‌ی شیعیان رساندند و مشغول زیارت عاشورا شدند. از فردا شیعیان، دیگر در معرض تلف واقع نمی‌شدند ولی غیر شیعه می‌مُردند و بر همه اهل سامراء این نکته واضح شد.
برخی از غیر شیعه از آشنایانشان از شیعه می‌پرسیدند: «سبب چیست که از ما می‌میرند و از شما نمی‌میرند؟»
به آن‌ها گفته شد: همه زیارت عاشورای امام حسین علیه‌السلام می‌خوانند تا در معرض وبا و طاعون قرار نگیرند و خداوند هم دفع بلا می‌کنند.
(داستان‌های شگفت، ص 323)

4- دعای باران

در زمان حضرت داوود علیه‌السلام خشک‌سالی پدید آمد. مردم سه نفر از علماء خود را انتخاب کردند؛ آن‌ها از شهر خارج شدند تا از خدا طلب باران نمایند.
یکی از آن‌ها گفت: «خدایا تو به من فرمان داده‌ای تا کسی را که به ما ظلم کرده است مورد عفو و بخشش قرار دهیم، اینک ما به خود ظلم کرده‌ایم تو ما را عفو کن.»
دومی گفت: «خدایا تو به ما دستور داده‌ای که بندگان را آزاد کنیم و اینک ما بندگان توییم، ما را آزاد فرما.»
سومی گفت: «خداوندا تو در تورات خود ما را حکم کرده‌ای که فقیر و مسکین را از خود نرانیم و ما مسکین هستیم که در خانه‌ات ایستاده‌ایم، تو ما را محروم نکن.» کلمات این سه عالم با عمل پایان پذیرفت، خداوند باران رحمتش را بر مردم نازل فرمود.
(شنیدنی‌های تاریخ، ص 22 -محجه البیضاء، ج 2، ص 299)

5- دعا برای مردگان

زنی از اهل عبادت به نام «باهیه» چون وفاتش نزدیک شد سر به آسمان بلند کرد و گفت: «ای خدائی که گنج من هستی! بر تو اعتماد می‌کنم. هنگام موت، مرا مخذول نکن و در قبر از وحشتم نجات بده.»
چون از دنیا رفت پسری داشت که هر شب و روز جمعه می‌آمد سر قبر مادر، قدری قرآن و دعا می‌خواند و طلب مغفرت برای مادر خود و هم دعا برای اهل قبرستان می‌کرد.
شبی این جوان، مادرش را در خواب دید و سلام نمود و عرض کرد: حال شما چطور است؟
گفت: «ای پسر جان! مرگ منتهای سختی است و بحمدالله جایگاهم در برزخ جای بسیار خوبی است.» عرض کرد: «مادر! حاجتی داری؟» گفت: «آری‌ ای پسرم، همیشه دعا و زیارت و قرائت قرآن برایم کن. با آمدن تو نزد قبرم در شب و روز جمعه شاد می‌شوم، وقتی‌که تو می‌آیی اموات به من می‌گویند: باهیه پسر تو آمد، من و امواتی که کنار قبرم هستند به این مژده شاد می‌شویم.»
جوان مشغول به دعا و قرآن برای مادر و اموات دیگر شد. او گفت: «شبی در خواب دیدم، جمعیت زیادی نزدم آمدند، گفتم: شما کیستید؟ گفتند: ما اهل قبرستان هستیم آمدیم از تو به خاطر دعا و قرائت قرآن که برایمان می‌کنی، تشکر نماییم، این عمل را ترک نکن.»
(منتخب التواریخ، ص 849 -روض الریاحین)

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 38 سوره‌ی مائده می‌فرماید: «(انگشتان) دست مرد دزد و زن دزد را قطع کنید.»

حدیث:

امام صادق علیه‌السلام فرمود: «هرگاه سارقی، دزدی کرد انگشتان دستش را قطع و آنچه از اموال برده غرامتش را از او باید گرفت.»
(تفسیر معین، ص 114)

توضیح مختصر:

مال و متاع کسی را پنهانی و بدون اطلاع صاحب‌مال بردن را دزدی گویند. آن‌قدر عقوبت دزدی بد است که انگشت دست مرد سارق و زن سارقه را باید برید. (سوره‌ی مائده آیه‌ی 38). جامعه احتیاج به امنیت دارد. یکی از مصادیق امنیت، امنیت مالی است؛ اگر این نباشد آرامش از جامعه گرفته می‌شود. از امام جواد علیه‌السلام سؤال شد چرا انگشتان دست دزد را باید برید و کف دست باقی می‌ماند؟ فرمود: «سجده بر هفت عضو بدن واجب است و دو دست باید باقی بماند تا سجده کند.» وقتی در صدر اسلام برای بیعت با پیامبر می‌آمدند یکی از حرف‌های پیامبر این بود، «شرک به خدا نورزید و دزدی نکنید.» (سوره‌ی ممتحنه، آیه‌ی 12) معلوم می‌شود مسئله‌ی سرقت یکی از کارهای عرب جاهلی بوده که رواج داشته و بعد از نفی شرک، مسئله‌ی سرقت را پیامبر بیان داشته است. چه آنکه ترس از شخص سارق در شب و یا روز، نوعی بی‌آرامشی و اضطراب را برای افراد جامعه به بار می‌آورد و از آن طرف احتمال آنکه سارق در کارش ضربه‌ای هولناک به صاحب متاع بزند و او را از بین ببرد هم هست لذا بردن مال و ایجاد ترس، هر دو از گناهان است. همچنین بردنِ مال، حق‌الناس است و رعب و ترس، کار شخص محارب و جانی است که به خانواده وارد می‌کند و این عمل، خود نوعی ستم کردن جداگانه‌ای است که بر ترازوی مجرمیّت او افزوده می‌شود.
(المیزان، ج 5، ص 549)

1- امام و اقرار دزد

مردی نزد امام علی علیه‌السلام آمد و اقرار به دزدی کرد، حضرت فرمود: «از قرآن چیزی می‌توانی قرائت بنمایی؟» عرض کرد: «بلی، سوره‌ی بقره را می‌دانم.»
فرمود: «تو را به جهت سوره‌ی بقره بخشیدم.» اشعث بن قیس گفت: «آیا حدّی از حدود خدا را معطّل می‌گذاری؟» فرمود: «هرآینه برای امام است که هرگاه کسی خودش اقرار به دزدی بکند، او را بخواهد حدّ بزند یا عفو نماید؛ ولی هرگاه دو نفر شهادت دادند تعطیل حدود روا نیست.»
(قضاوت‌های امیرالمؤمنین، ص 119، نوشته تستری)

2- شیخ اعرابی

شیخ طاووس الحرمین گوید: وقتی در مکه‌ی معظمه در مسجدالحرام ایستاده بودم، اعرابی دیدم که بر شتر نشسته می‌آید، وقتی به درب مسجد رسید، از شتر فرود آمد و شتر را خوابانید و هر دو زانویش را بست و آنگاه سر به‌سوی آسمان بلند کرد و گفت:
بار خدایا! این شتر و بار را به تو سپردم، بعد داخل مسجدالحرام شد. طواف کرد و نماز خواند و سپس از مسجد بیرون آمد و شتر را ندید. رو به‌سوی آسمان بلند کرد و گفت:
«الهی! در شرع مقدّس آمده که مال را از آن‌کس طلب می‌کنند که به او امانت سپرده باشند، اکنون من شتر را به تو سپردم، تو به من باز رسان.»
چون این را بگفت، دید که از پشت کوه ابوقبیس کسی می‌آید و مهار شتری به دست چپ و دست راستش بریده و در گردنش آویخته است. نزدیک اعرابی آمد و گفت: «ای جوان! شتر خود را بگیر.»
اعرابی گفت: «تو کیستی و چطور به این حالت گرفتار شدی؟» گفت: من مردی درمانده بودم و به خاطر احتیاج، شتر را به سرقت بردم، ناگاه در پشت کوه ابوقبیس رفتم و سواری را دیدم می‌آید، بانگی به من زد و گفت: دستت را جلو بیار، دست را جلو بردم با شمشیری دستم را برید و بر گردنم آویخت و گفت: این شتر را زود به صاحبش برسان.
(رهنمای سعادت، ج 2، ص 272 -خلاصه الاخبار، ص 526)

3- بهلول و دزد

بهلول آنچه پول از مخارجش زیاد می‌آمد در گوشه‌ی خرابه‌ای پنهان می‌کرد. وقتی مقدار پول‌هایش به سیصد درهم رسیده بود، روزی دیگر که درهم اضافه داشت به اطراف همان خرابه رفت تا پول را ضمیمه‌ی آن پنهان کند، مرد کاسبی که در همسایگی خرابه بود از جریان آگاه شد. همین‌که بهلول کار خود را کرد و از خرابه دور شد، آن مرد پول‌های زیر خاک را بیرون آورد. وقتی بهلول برای سرکشی به جایگاه پول رفت، اثری از آن ندید؛ فهمید کار همان همسایه کاسب است.
بهلول نزد کاسب آمد و گفت: می‌خواهم به شما زحمتی بدهم؛ این‌که پول‌هایم در مکان‌های متفرّق است؛ یکی‌یکی را نام برد تا مجموع سه هزار درهم رسید، بعد گفت: جائی که سیصد و ده درهم است محفوظ‌تر است می‌خواهم بقیه را در آنجا بگذارم و خداحافظی کرد و رفت.
کاسب فکر کرد سیصد و ده درهم را ببرد در محل خود بگذارد تا بقیه را که در آنجا گذاشت مقدارش زیاد می‌شود، بعد آن‌ها را به سرقت ببرد.
بهلول بعد از چند روز آمد داخل خرابه و سیصد و ده درهم را در همان‌جا یافت و گرفت و در جایگاه آن مدفوع نمود و خاک رویش ریخت.
کاسب در کمین زود آمد خاک‌ها را کنار بزد تا همه‌ی پول‌ها را ببرد، دستش به نجاست آلوده گردید و از حیله‌ی بهلول آگاهی یافت.
بهلول پس از چند روز دیگر نزد او آمد و گفت: «می‌خواهم چند رقم از پول‌هایم را جمع بزنی، هشتاد درهم به‌اضافه‌ی پنجاه درهم بعلاوه صد درهم، مجموع را با بوی گندی که از دست‌هایت استشمام می‌کنی چقدر می‌شود؟!» این را گفت و پا به فرار گذاشت، کاسب دنبالش دوید تا او را بگیرد ولی نتوانست.
(داستان‌ها و پندها، ج 2، ص 71 -خزائن نراقی)

4- دزد نابینای قرآن‌خوان

علّام بن الثّمان می‌گوید: در بصره خدمت شخص بازرگانی می‌کردم. روزی پانصد درهم در کیسه پیچیدم و از بصره به «اُبُلّه» خواستم بروم، بر لب دجله آمدم و کشتی کرایه کردم و چون از منطقه‌ی «مسمار» گذشت، نابینایی بر لب آب قرآن می‌خواند و به صوت حزین آواز داد که ای کشتیبان! می‌ترسم شب مرا حیوانات از بین ببرند، مرا در کشتی بنشان.
ملاّح قبول نکرد، من او را سرزنش کردم بعد قبول کرد و پیر نابینا در کشتی نشست و دائماً قرآن از حفظ می‌خواند تا به نزدیک «اُبُلّه» رسیدیم ترک قرآن خواندن کرد و خواست پیاده شود، ناگاه متوجه شدم پول امانت بازرگان نزدم نیست. ملاّح و نابینا هر دو خود را برهنه کردند که ما مال تو را نگرفتیم، دست از ایشان کشیدم و گفتم: خدایا! صاحب این مال، مرا از بین خواهد برد. هزاران فکر و خیال آن شب و آن روز به ذهنم رسید و به گریه و زاری مشغول بودم.
در راه مردی به من رسید و علّت گریه را پرسید و جریان دزدی پول بازرگان را نقل کردم. گفت: «راهی به تو نشان می‌دهم. برو نان و طعام خوب تهیه کن و به التماس نزد زندانبان برو و در زندان نزد ابوبکر نقاش برو غذا را نزدش بگذار، او از تو می‌پرسد گرفتاری‌ات چیست؟ جریان را بگو.»
من همان دستور را انجام دادم و ابوبکر نقّاش در جواب حاجتم گفت: الآن به قبیله بنی هلال برو و درِ خانه‌ای بسته است درِ آن باز کن و داخل شو و دستمال‌هایی آنجا آویزان است یکی بر کمر ببند و در گوشه‌ای بنشین. جماعتی آیند و شراب خورند تو هم پیاله‌ای بگیر و بگو: به سلامتی دائی‌ام ابوبکر نقّاش و بخور. آنان چون اسم من شنوند از تو حال مرا پرسند؛ بگو: دیروز پول خواهرزاده من را برده‌اند به او رسانید؛ و آنان تسلیم کنند.
من هم آنچه گفته بود عمل کردم و آنان همان‌دم کیسه‌ی پول را به من دادند. بعد خواهش کردم بگویید چطور به سرقت رفته است. بعد از بگومگو خلاصه یکی گفت: مرا می‌شناسی؟ دیدم آن نابینا که قرآن می‌خواند می‌باشد و دیگری هم ملاّح بود. گفت یکی از یاران ما درون آب است، چون قرآن خوانده شود مسافر فریفته‌ی صدا شود و ما کیسه‌ی پول درون آب اندازیم و آن یار درون آب شنا کند پول به ساحل برد و روز دیگر به هم رسیم قسمت کنیم. امروز نوبت قسمت کردن بود، چون فرمان استاد ما ابوبکر نقاش رسید مال را به تو تسلیم کردیم. من مال خود را گرفتم و خدای را شکر کردم که از این گرفتاری نجات پیدا کردم.
(جوامع الحکایات، ص 357)

5- معتصم و دزد

در زمان معتضد، دهمین خلیفه‌ی عباسی، ده کیسه‌ی زر که هر یک حاوی ده هزار دینار بود از خزانه برای مصرف لشکریان به خانه‌ی حسابدار سپاه برده و به او تحویل داده شد. شب، دزدی نقب به خانه حسابدار زد و کیسه‌ها را به سرقت برد.
روز، رئیس نگهبانان به نام «مونس عِجلی» را احضار کرد و گفت: «اگر آن را پیدا نکنی آن‌وقت کارت به خلیفه مربوط می‌شود.» او تمام دزدان سابق و پیر و توبه‌کنندگان از سرقت را جمع و این مسئله را عنوان کرد و آنان را تهدید سخت نمود.
تمام مأموران و دزدان سابق همّت گماشتند و مرد لاغری را تحویل رئیس نگهبانان دادند. او از مرد سؤال کرد و انکار نمود. دید به زبان نرم اقرار نمی‌کند، با جایزه و تشویق او را مورد تفقّد قرار دادند فایده‌ای نداشت، آخرالامر او را شکنجه دادند به طوری که جای سالمی در بدنش نماند، ولی اقرار به دزدی نکرد.
معتضد از جریان باخبر شد و دزد را خواست و از او بازجویی کرد، باز اقرار نکرد. دستور داد تا پزشکان او را مداوا کنند تا از ضرب و جراحت نمیرد و پزشکان او را مداوا کردند.
خلیفه بار دوم او را خواست و او به خاطر سلامتی یافتن دوباره، خلیفه را دعا کرد و منکر سرقت شد.
بار سوم خلیفه او را وعده و وعید داد و برایش حقوقی تعیین کرد و از اموال مسروقه هم گفت: قسمتی را به تو می‌بخشم، او منکر سرقت شد.
بار چهارم قرآن را آوردند و او را قسم دادند که اعتراف کند، او به قرآن قسم خورد که بی‌گناه است.
بار پنجم خلیفه گفت: دست روی بر خلیفه بگذار و بگو به جان خلیفه من دزدی نکرده‌ام، او هم چنین کاری کرد و گفت: به جان خلیفه من ندزدیدم.
بار ششم خلیفه سی نفر سیاهان قوی‌هیکل را گماشت به‌نوبت کنار متهم باشند به‌نوبت بخوابند و نگذارند چشم دزد به خواب رود و اگر خواست بخوابد او را بزنند تا چند روز او را به همین شکل نگه داشتند تا اینکه خلیفه دستور داد او را به نزدش بیاورند.
از او بازجویی کرد او انکار دزدی را کرد و قسم خورد نمی‌داند.
بار هفتم خلیفه گفت: او بی‌گناه است او را عفو کنید و از او حلالیّت بجویید و بعد دستور داد غذا و شربت خنک فراوان به او بدهند؛ وقتی کاملاً سیر شد خوشخوابی از پر قو برایش بگذارند تا چندین روز که نخوابیده بود بخوابد.
وقتی دراز کشید لحظه‌ای خوابید، با حالت خواب‌آلودگی او را بیدار و نزد خلیفه آوردند و برای بار هشتم گفت: تعریف کن چگونه نقب زدی و اموال را کجا بردی؟ متّهم که از پری شکم و خواب‌آلودگی گرفتار شده بود بی‌اختیار بیهوشانه گفت: اموال را به حمّام مقابل خانه‌ی حسابدار زیر خارهایی که حمّام را با آن روشن می‌کنند پنهان کردم و روی آن را با خاک پوشاندم.
خلیفه دستور داد او را از خواب بیدار کنند و برای بار نهم از او سؤال کرد و او انکار نمود.
خلیفه اموال مسروقه را نزد او گذاشت و به اقرار قبلی‌اش باز انکار کرد. دستور داد دست و پای او را محکم بستند و پیوسته بادکن در مقعدش فروکردند و در آن دمیدند گوش و دماغ و دهان او را با پنبه بستند که باد در تمام بدنش فرو رود و بدنش باد کند و ورم نماید.
حالتش به‌قدری عجیب شده بود که نزدیک بود حدقه‌ی چشمش از چشم بیرون بیاید.
بعد خلیفه گفت: رگ بالای ابروی او را بشکافند تا باد همراه خون از آن بیرون بیاید تا باد خالی شد. (او به هلاکت رسید.)
(داستان‌های ما، ج 2، ص 177 -تاریخ مروج الذهب، ج 4، ص 248)

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 32 سوره‌ی فاطر می‌فرماید: «گروهی به اذن خدا در نیکی‌ها (از همه) پیشی گرفتند و این همان فضیلت بزرگ است.»

حدیث:

امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «کار نیک را انجام بده و چیزی از آن را حقیر و کم مشمار که کمِ آن نیز بسیار و انجام دهنده‌اش شادمان است.»
(غررالحکم، ج 1، ص 350)

توضیح مختصر:

خوبی و نیکویی را خیر گویند که ضدّش شر است. خداوند خیر مطلق است و در قرآن به خیرالماکرین، خیرالرازقین، خیرالمنزلین، خیرالرّاحمین و مانند آن اشاره شده است. آنچه نیکویی است، خیر است و اگر به کسی بدهد باقی می‌ماند؛ اما همین خیر به معنی دیگر گاهی قابل امتحان است. (سوره‌ی انبیاء، آیه‌ی 35) چراکه دارنده‌ی خوبی‌ها نمی‌تواند از عهده‌ی سپاس گذاری آن برآید و سرکشی می‌کند مگر آن که شخص در حفظِ خداوند، آن خیر را نگه بدارد و از بین نبرد. «فالله خیر حافظاً (سوره‌ی یوسف، آیه‌ی 64)» هرجایی که بوی خوبی آید از صلح و کاری حسنه، میل به آخرت، انابه، خشنودی، انفاق و… آنجا مُهر خیر خورده و موردنظر پروردگار است و در درازمدت همان عمل از باقیات‌صالحات شمرده می‌شود چراکه انسان از خداوند، خوبی می‌خواهد و او می‌دهد و بنده با ایمان و عمل صالح آن را نگه می‌دارد و درنتیجه زایش و تولید آن کار بالا می‌رود و باقی می‌ماند؛ اما آنکه از خیری که به او رسیده نمی‌تواند محافظت کند و به دیگران نمی‌دهد (سوره‌ی معارج، آیه‌ی 21) و امساک می‌کند سطح کیفی کارش را پایین می‌آورد، کم‌کم کارش به‌جایی می‌رسد که از بسیاری توفیقات می‌افتد و به کارهای شرّ و بدی روی می‌آورد.
موسی گفت: «پروردگارا برایم هر خیری که فرستی بدان نیازمندم.» (سوره‌ی قصص، آیه‌ی 24) برای همین است که ما به خداوند می‌گوییم: «تو بهترین مهربانانی.»
(سوره مؤمنون، آیه 118)

1- دعای خیر برای حَجّاج

عصر حکومت عبدالمَلِک بن مروان (79-75) بود. او حجّاج بن یوسف سقفی را که خون‌خوار و پلید بود، استاندار عراق (کوفه و بصره) کرد. حَجّاج بیست سال حکومت نمود و تا توانست، ظلم کرد. در عصر او، روزی زاهد فقیری که دعایش به استجابت می‌رسید، وارد بغداد گردید. حجّاج او را طلبید و به او گفت: برای من دعای خیر کن. زاهد مستجاب الدّعوه گفت: «خدایا! جان حَجّاج را بگیر.» حجّاج گفت: «تو را به خدا! این چه دعایی است که برای من نمودی؟» او در پاسخ وی گفت: «این دعا، هم برای تو و هم برای همه‌ی مسلمانان، دعای خیر است.»
(حکایت‌های گلستان، ص 58)

2- سعد بن خیثمه

سعد، اهل مدینه و در اکثر کارهای خیر و مساعدت برای دین و مسلمانان موفق بوده است. خانه‌اش پاتوق مهاجرین و به‌ویژه جوان‌های غریب بود و بسیار در مهمان‌داری مسلمانانِ بدون خانه و همسر و مهاجر، خیِّر بود تا جایی که خانه‌اش به «منزل عزّاب» لقب یافته بود. خانه‌اش محل وعظ و تبلیغ پیامبر هم شده بود. سرعت در کارهای خیر سبب شده بود که در کارها حتّی در کشته شدن هم پیش‌قدم باشد. هنگامی‌که پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم دستور حرکت به جنگ بدر را صادر کرد، پدرش خیثمه به سعد پیشنهاد کرد که: برای محافظت زنان یک نفر در مدینه بماند. شما که جوان هستید، باش تا من به جنگ بروم. سعد گفت: در هر کار خیر، مطیع شما هستیم، غیر از رفتن به جنگ که امید شهادت را دارم. ناچار شدند قرعه بیندازند تا به نام هرکدام درآمد، او به جنگ برود و دیگری در شهر بماند. برحسب اتفاق قرعه به نام سعد آمد و به جنگ بدر اعزام شد و در آن جنگ به شهادت رسید.
(پیغمبر و یاران، ج 3، ص 145 -طبقات، ج 3، ص 47)

3- خیر رساندن

نوشته‌اند: روزی حضرت سیدالشهداء بینوایی را دید و فرمود: نام تو چیست؟ او اسم خویش را گفت. فرمود: پسر چه کسی هستی؟ نام پدر خود را برد. امام فرمود: «خوب شد که آمدی، خیلی وقت بود که انتظار آمدنت را داشتم، چه آنکه در دفتر پدر خویش دیده‌ام که پدرم، چند درهم به پدرت (از بابت صدقات) می‌خواست بدهد، اکنون می‌خواهم این مبلغ را به شما بدهم تا ذمّه‌ی پدرم را از حق تو فارغ گردانم.» و بدین بهانه عطا را به آن فقیر داد و بر خود منّت نهاد.
(داستان‌های عرفانی کشف‌الاسرار، ص 76)

4- خیر در ماندن اصفهان

مرحوم ملّا محمدتقی مجلسی (م 1070) پدر علامه مجلسی، از علمای عامل و عارف بود که دارای حالات ممتاز و موردتوجه ائمه بوده است. خودش می‌گوید: زمانی موفق شدم به زیارت عتبات عالیات (عراق) مشرّف شوم و وارد نجف اشرف شدم. زمستان بود و من تصمیم گرفتم تمام زمستان را در نجف بمانم؛ بدین سبب مرکبی را که کرایه کرده بودم، رد کردم و آنجا ماندم. شبی در خواب، حضرت امیرالمؤمنین را دیدم که با من لطف و مدارای بسیار نمود و دستور داد که دیگر در نجف توقف نکن و به اصفهان بازگرد که در آنجا، وجودت نافع‌تر است. چون اشتیاق زیادی به توقف در نجف داشتم، اصرار کردم و از حضرت اجازه‌ی توقف در نجف را خواستم! حضرت اجازه نداد و فرمود: «شاه‌عباس وفات می‌کند و شاه صفی به جای او می‌نشیند و فتنه‌هایی ایجاد می‌شود. خداوند می‌خواهد تو در اصفهان باشی و سعی خود را در هدایت مردم مبذول داری. تو می‌خواهی به‌تنهایی به‌سوی خدا روی و خدا می‌خواهد خلق بسیاری را نیز به همراه تو بیاورد.» او گوید: من به اصفهان بازگشتم و خواب خود را برای یکی از دوستان تعریف کردم و او برای شاه صفی نقل کرد. چیزی نگذشت که شاه‌عباس در سفر مازندران وفات کرد و شاه صفی بر جای او نشست.
(زندگانی علمای بزرگ، ص 128 -فوائد الرضویه، ص 440)

5- نان در دریا

حضرت عیسی علیه‌السلام از کنار دریا می‌گذشت. نانی را که خوراکش بود، به دریا انداخت. یکی از حواریین عرض کرد: «این کار را برای چه کردید بااینکه نان غذای شما بود و احتیاج داشتید؟» عیسی علیه‌السلام فرمود: «این کار خیر را کردم تا نصیب یکی از حیوانات دریا شود و نزد خداوند این عمل پاداشی بزرگ دارد.»
(داستان‌ها و پندها، ج 4، ص 33 -فروع کافی، ج 4، ص 9)

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 37 سوره‌ی احزاب می‌فرماید: «خداوند سزاوارتر است که از او هراس داشته باشی.»

حدیث:

حضرت علی علیه‌السلام فرمود: «ترس (از خدا) جامه و پیراهن عارفان است.»
(غررالحکم، ج 1، ص 340)

توضیح مختصر:

وقتی درباره‌ی خوف صحبت می‌کنیم، کم‌کم مسئله‌ی خشیّت به میان می‌آید که در قرآن به آن اشاره شده است. خوف و اندوه از صفات نفس است وقتی کسی به خشیّت گرایش پیدا می‌کند از نفس خارج و در دل داخل شده، پس خوف به خشیّت تبدیل شده و اندوه به اشتیاق. خشیّت حالتی است که از وصال معشوق یا فراق او حاصل می‌شود در واقع خشیّت هراس است از صاحب قدرت و هیبت و جمال و کمال خداوندی. البته خشیّت بعد از علم است، لذا خداوند در سوره‌ی فاطر آیه‌ی 28 فرمود: «همانا از بندگان، دانشمندان، از خداوند هراس دارند.» یعنی علم و معرفتی دارد که این حالت هراس در او جمع می‌شود.
کلمه‌ی خشیّت به معنای تأثّر قلبی است از چیزی که انسان از اتفاق افتادن آن هراس دارد که همراه با چیز مهمی باشد یعنی آن چیز در نظر انسان عظیم و باهیبت باشد. اگر گفتیم مؤمنان واقعی خشیّت دارند نه اینکه ترس از جان خود دارند؛ بلکه خوف به جوارح است و خشوع مربوط به قلب است، لذا خداوند درباره‌ی انبیاء فرمود: «آنانی که رسالت خداوند را تبلیغ می‌کنند هراس از خداوند دارند.» (سوره‌ی احزاب، آیه‌ی 39) یعنی قلباً خداوند عظیم و بزرگ اقتضاء هراس را دارد.

1- می‌ترسم از خدا

امام چهارم می‌فرماید: مردی با اهل‌بیت خویش به کشتی سوار شد و کشتی در دریا شکست و جز زن آن مرد همه هلاک گشتند و آن زن به تخته‌پاره‌ای خود را به یکی از جزیره‌های دریا رسانید. در آن جزیره مردی راهزن بود که گناهی نبود جز آنکه او مرتکب شده بود. او بی‌خبر، آن زن را بر سر راه خود مشاهده نمود. از وی پرسید که تو اِنسی یا جنِّی؟ آن زن گفت: انسانم. پس با آن زن سخنی نگفت جز آنکه برای نزدیکی با وی مهیا شد. در این هنگام آن زن به خود می‌لرزید. آن مرد به وی گفت: چرا لرزان گشتی؟ گفت: می‌ترسم از خدا و اشاره به آسمان نمود.
آن مرد گفت: آیا تاکنون به این گناه دست زده‌ای؟ گفت: نه به عزّت پروردگار. آن مرد گفت: تو این‌همه از خدا بترسی و حال‌آنکه تاکنون گناه نکردی و من تو را به این گناه وادار می‌کنم! به خدا سوگند که من به ترسیدن سزاوارترم از تو.
آنگاه از جای خود برخاست و گناهی انجام نداد و تمام همّتش توبه و مراجعت از آن جزیره بود. او در بین را به راهبی همراه شد و خورشید بر آنان می‌تابید. پس آن راهب به آن جوان گفت: «خدا را بخوان تا به‌وسیله‌ی ابری بر سر ما سایه افکند.» آن جوان گفت: «من نزد خداوند برای خود حسنه‌ای نمی‌بینم که از وی چیزی مسئلت دارم.» آن راهب گفت: «پس من دعا می‌کنم و تو آمین بگو.» آن جوان پذیرفت و چون راهب دعا نمود آن جوان آمین گفت. پس چیزی نگذشت که ابری بر سر آنان سایه افکند. پس سر دوراهی رسیدند و هر یک به راهی رفتند و ابر همچنان بر سر جوان سایه افکنده بود و به راه او می‌رفت؛ در این هنگام راهب گفت: «تو از من بهتری و برای تو دعا استجابت یافت. مرا آگاه کن که قصه‌ی تو چیست؟» پس آن جوان قصّه را گفت. راهب گفت: «چون خوف و ترس خدا تو را فراگرفت آمرزیده شده‌ای، پس به آینده خود نگران باش.»
(کافی، ج 2، ص 69)

2- ترس اولیاء

روایت شده حضرت ابراهیم علیه‌السلام به هنگام نماز، از خوف و ترس خدا صدای جوششی از او شنیده می‌شد مانند جوشش دیگ. پیامبر صلی‌الله علیه و آله هم، چنین بود.
امیرالمؤمنین علیه‌السلام هرگاه می‌گفت: «وَجَّهْتُ وَجهیَ لِلَّذی فَطرَ السَّمواتِ وَالاَرضِ» چهره‌اش تغییر می‌کرد و رنگش زرد می‌شد که زردی از چهره‌اش نمایان می‌گشت از ترس خدا.
هم‌چنین امام چهارم علیه‌السلام از خوف خدا، در نماز رنگ چهره‌اش تغییر می‌کرد.
مردی به رسول خدا صلی‌الله علیه و آله عرض کرد: این آیه «وَالّذین یُوتونَ ما آتوا و قُلوبُهُم وَجِلهٌ اِنّهُم الی رَبّهم راجِعون» یعنی آن‌کس که زنا و دزدی می‌کند و شراب می‌خورد و ترسناک و خائف است؟ فرمود: «نه، بلکه آن مرد است که نماز می‌خواند، روزه می‌دارد، صدقه می‌دهد و با همه این‌ها می‌ترسد که موردقبول نیفتد.»
(ارشاد القلوب، ص 129)

3- نشانه ترس

لیث بن ابی سلیم گوید: شنیدم از مردی از انصار که پیامبر صلی‌الله علیه و آله در روز گرم به سایه‌ی درختی نشسته بود. مردی آمد و لباس‌های خود را از تن درآورد. پس از آن به روی ریگ‌های داغ می‌غلطید، گاه پشت خود را به روی ریگ‌ها می‌گذارد و گاهی شکم و صورت خویش را و می‌گفت: ای نفس! بچش که آنچه نزد خداست بزرگ‌تر از این است که اینک بر تو وارد می‌آورم؛ و پیامبر خدا صلی‌الله علیه و آله هم چنان به وی می‌نگریست که چه می‌کند. پس از آن لباس خود را پوشید و راه افتاد. پیامبر صلی‌الله علیه و آله به وی اشاره نمود و او را نزد خود فراخواند و فرمود: «ای بنده‌ی خدا! کاری از تو دیدم انجام دادی که تاکنون ندیده بودم. چه چیز تو را به این کار وادار نمود؟» عرض کرد: «ترس خدا مرا به این کار واداشته و به نفسم می‌گویم: یا نفس! ذوقی فنا عندالله اعظَمُ مِمّا صَنَعْتُ بِک.»
پس پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: تو، به حقیقت از خدا ترسانی و خداوند به وجود تو بر اهل آسمان‌ها مباحات می‌کند، پس از آن به اصحابش فرمود: نزدیکش بروید تا دعا کند و آن مرد برای آنان دعا کرد: «الّلهُمَ اَجمَعْ اَمرَنا عَلی الهُدی و اَجعَل التّقوی زادَنا و الجَنّه مَآبنا».
(جامع السعادات، ج 1، ص 208)

4- کجاست رحمت خدا؟

سلیمان بن عبدالمَلِک مروان به وعظ ابو حازم اعرج مدنی (متوفی به سال 140) آمد که نام ام سلمه بن دینارست. چندان آیات، احادیث، اخبار و حکایت در وعید حق سبحانه بر او خواند که بترسید و آب چشمش روان شد و خوف و خشیّت بر او مستولی گشت، پس گفت: یا اباالحازم اَینَ رحمه‌الله؟ این‌همه از غضب و سَخَط او گفتی کجاست رحمت خدای تعالی؟
ابو حازم این آیه خواند که: «اِنَّ رحمه‌الله قَریب مِنَ المُحسِنین: به‌درستی که رحمت خدای تعالی نزدیک به نیکوکاران است.»
(لطائف الطوائف، ص 171)

5- کجاست رحمت خدا؟

مالک بن دینار گوید: در کوهی جوانی دیدم زرد چهره، لاغراندام. چنان می‌لرزید که بر زمین قرار نداشت گویا آماج تیرها گشته، اشک‌هایش بر چهره‌اش اثر گذاشته بود. به وی گفتم: تو کیستی؟ گفت: «بنده‌ی فراری از آقایش.» گفتم: «نزدش برگرد و پوزش بخواه.» گفت: «راهی برای معذرت ندارم.» گفتم: شفیعی نزدش بفرست. گفت: «همه شُفعاء از وی می‌ترسند.» گفتم: آقایی غیر از او پیدا کن. گفت: «کجا آقایی مانند او می‌توانم پیدا کنم زیرا اوست آفریننده‌ی آسمان‌ها و زمین.» گفتم: ای غلام! امر از آنچه تو گمان می‌کنی آسان‌تر است. گفت: «این سخن مغرورین است، گیرم او بگذرد و ببخشد ولی کجاست اخلاص و صفا؟»
(کشکول، ج 2، ص 195-نمونه معارف اسلام، ج 4، ص 130-121)