بایگانی ماه ژوئن, 2015

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 195 سوره‌ی آل‌عمران می‌فرماید: «همانا منِ پروردگار عمل هیچ‌کس از مرد و زن را بی‌مزد نگذارم.»

حدیث:

از ابن عباس سؤال شد آیا پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم زنان را به جنگ می‌برد؟ گفت: پیامبر زنان را به جهاد می‌برد و آنان بیماران را درمان می‌کردند.
(صحیح بخاری، ج 5، ص 2162)

توضیح مختصر:

نفْسِ کار پرستاری، عبادت است چه از مرد باشد چه از زن. پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «هر کس یک شبانه‌روز، بیماری را پرستاری کند، خداوند متعال، او را همراه با ابراهیم خلیل برمی‌انگیزد و همانند برقی پُر نور، از صراط می‌گذرد.»
(ثواب الاعمال، ص 341)
پیامبر صلی‌الله علیه و آله که عازم جهاد می‌شدند، عدّه‌ای از زنان، همراه ایشان می‌رفتند، به مجاهدین آب می‌دادند، خدمت می‌کردند، مجروحان را مداوا می‌نمودند، در جمع‌کردن کشتگان یاری می‌رساندند، مشک‌ها را وصله می‌زدند و …
ازجمله زنانی که در رفتن به جنگ و پرستاری نام برده‌اند: حضرت فاطمه زهرا علیها السّلام، رُفیده، اُمّ سنان، امّ عطیه، امّ ایمن، امّ عماره، امّ سلمه، اُمیّه و …
پیامبر صلی‌الله علیه و آله نیز از غنایم جنگ، به آنان، بهره‌ای می‌دادند.
پیامبر صلی‌الله علیه و آله در رفتنِ زنان به جنگ، همراه ایشان فرمودند: «عَلی برکهَ الله: در سایه‌ی برکت خداوند بیایید.» (حکمت نامه پیامبر، ج 3، ص 536)
مادربزرگ حشرج بن زیاد وقتی در جنگ خیبر شرکت کرد، به پیامبر صلی‌الله علیه و آله عرض نمود: همراهت روانه شدیم تا تیری به دستِ تیراندازان دهیم و سویقی (قاووت، آرد پخته‌شده) به شما بخورانیم و مجروحان را درمان کنیم و مو ببافیم و به این کار، به جهاد در راه خدا یاری برسانیم.
هنگامی‌که خیبر فتح شد، پیامبر صلی‌الله علیه و آله سهمی همانند سهم مردان به آن‌ها داد.
(سنن کبری نسائی، ج 5، ص 277 -به نقل از حکمت نامه پیامبر اعظم، ج 3، ص 537)

1- فاطمه زهرا علیها السّلام

سهل بن سعد ساعدی گوید: هنگامی‌که کلاه‌خود بر سر پیامبر خدا صلی‌الله علیه و آله و سلّم شکست، چهره‌ی وی به خون نشست و دندان رباعی (دندان‌های نیش در دو فک بالا و پایین را رباعی نامند) ایشان نیز بشکست.
علی علیه‌السلام با سپر آب می‌آورد و فاطمه علیها السّلام که بدان جا آمده بود، خون از چهره‌ی ایشان می‌شست فاطمه سلام‌الله علیها چون مشاهده کرد که خون بر آب غلبه دارد، حصیری برداشت و سوزاند و این سوزانده را به زخم پیامبر خدا چسباند و پس از آن، خون فرونشست.
(سنن ترمذی، ج 4، ص 125 -بحار، ج 96، ص 198)

2- رُفیده

ابن اسحاق گوید: پیامبر خدا صلی‌الله علیه و آله، سعد بن معاذ را به خیمه‌ی زنی از خاندان اسلم که او را «رُفیده» می‌نامیدند (برای مداوا) در مسجد خویش فرستاده بود.
رفیده مجروحان را درمان می‌کرد و به‌رایگان، به کسانی از مسلمانان که گرفتاری داشتند، خدمت می‌نمود.
پیامبر خدا، هنگامی‌که در نبرد خندق، تیری به سعد اصابت کرد، به کسان وی چنین فرمان داده بود او را به خیمه‌ی رُفیده ببرید تا وی را از نزدیک، عیادت کنم.
(السیره النبوه لابن هشام، ج 3، ص 250)

3- امّ سنان

ام سنان گفت: «هنگامی‌که پیامبر خدا، آهنگ خیبر داشت به حضور وی رسیدم و گفتم: ای پیامبر خدا! آیا در این آهنگی که داری می‌توانم با تو روانه شوم تا در آنجا مَشک پاره شده‌ای را بدوزم، بیمار و مجروح را اگر مجروحانی باشند درمان کنم و پاسبان زاد و توشه باشم؟»
فرمود: «به برکت خداوند، روانه شو؛ چراکه دوستانی از تو، از خاندانت و دیگرکسان (پیش‌تر) با من سخن گفته‌اند و من به آنان اجازه داده‌ام. اگر خواستی با خاندان خویش روانه شو و اگر هم خواستی با ما.»
گفتم: «با شما.»
فرمود: «پس با اُمّ سلمه، همراه باش.» پس من با ام سلمه بودم.
(طبقات کبری، ج 8، ص 292)

4- اُمّ عطیّه

اُمّ عطیّه انصاری گوید: همراه پیامبر خدا، در هفت جنگ، حضور یافتم. من در خیمه‌گاه آنان ماندم و برایشان غذا آماده می‌کردم، مجروحان را درمان می‌نمودم و بیماران را پرستاری می‌کردم.
(صحیح مسلم، ج 3، ص 1447)

5- اُمّ ایمَن

محمد بن عمر گفت: «ام ایمَن در جنگ اُحد حضور یافت. او آب می‌رساند و مجروحان را درمان می‌کرد. وی در نبرد خیبر نیز همراه پیامبر خدا، حضور یافت.»
(طبقات کبری، ج 8، ص 225)

6- اُمّ عماره

اُمّ عماره دختر کعب همراه با شوهرش غزیه بن عمرو و نیز دو پسرش در نبرد اُحد حضور یافت. او اول روز، مشکی با خود برداشت و با سپاه اسلام، همراه شد.
بدان هدف که به مجروحان آب برساند. وی در آن نبرد پیکار کرد و جانانه جنگید و دوازده زخم از ضربه شمشیر، برداشت.
(بحارالانوار، ج 20، ص 132)

7- اُمّ سلمه

ام سلمه گفت: «ای پیامبر خدا! آیا می‌توانم به همراهت روانه‌ی پیکار شوم؟» فرمود: «ای‌ام سلمه! جهاد بر زنان نوشته نشده است.»
ام سلمه گفت: «مجروحان را درمان می‌کنم، چشم را علاج می‌سازم و آب می‌رسانم.» فرمود: «در این صورت آری.»
(المعجم الصغیر، ج 1، ص 117 -حکمت نامه پیامبر اعظم، ج 13، ص 541-531)

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 223 سوره‌ی بقره می‌فرماید: «زنان شما محل بذرافشانی شما هستند.»

حدیث:

امام باقر علیه‌السلام فرمود: «زن صالحه، بهتر از هزار مرد غیر صالح می‌باشد.»
(وسائل الشّیعه، ج 14، ص 123)

توضیح مختصر:

زن، قرین مرد است و در مسائل بسیاری از نظر علمی و جزاء و عِقاب، نزدیک به هم هستند چراکه در احکام نماز و روزه، خمس و زکات، حج و اصول و فروع دین، مرد و زن، مشترک‌اند مگر در بعضی مسائل که خاصِّ زنان است مانند حیض و نفاس و …
در سوره‌ی احزاب آیه‌ی 35 خداوند می‌فرماید: «بی‌گمان، خداوند برای مردان و زنان مسلمان و مردان و زنان مؤمن و مردان و زنان فرمان‌بردار و مردان و زنان راست‌گفتار و مردان و زنان شکیبا، مردان و زنان هراسان (از خداوند) و مردان و زنان بخشنده و مردان و زنان روزه‌دار و مردان و زنان پاک‌دامن و مردان و زنانی که خداوند را بسیار یاد می‌کنند آمرزش و پاداشی سترگ آماده کرده است.»
در سوره‌ی نحل آیه‌ی 97 می‌فرماید: «هر کس، چه مرد و چه زن، عمل صالحی کند به شرطی که ایمان داشته باشد، ما او را به حیاتی طیّبه، زنده نموده و اجرشان را طبق بهترین آنچه می‌کردند می‌دهیم.»
پس ازنظر قرآن، معیار، عمل صالح و تقواست، چه زن باشد و چه مرد. امّا ازنظر ساختار فیزیولوژی بدن، زن، ریحانه است نه قهرمان، لطیف است نه سنگین و غلیظ. لذا در طول تاریخ به‌عنوان کنیز و موجودی ضعیف، آن را بکار می‌بردند.
امام رضا علیه‌السلام فرمود: «زن لُعبتی است که نباید اذیت شود و کشتزار است همان‌طور که خدا، کشتزارش خوانده و از این کشتزار، فرزند تکوّن می‌یابد.»
(تفسیر المیزان، ج 2، ص 324 «ِنساؤکُم حَرثٌ َلکُم»)

1- آمنه همسر عمرو بن حمق

عمرو بن حمق از طرفداران سرسخت امیرالمؤمنین بود و در جنگ صفین شرکت داشت و حضرتش در حقّش دعا کرد. بعد از شهادت امام، معاویه یاران امام را یکی‌یکی دستگیر کرده و به قتل می‌رساند.
بعد از قتل حجر بن عدی، عمرو از کوفه فرار کرد و به کوه‌های موصل پناه برد. معاویه دستور داد همسرش آمنه را اسیر کنند و به شام بفرستند.
او را اسیر ساخته و به شام فرستادند. وی دو سال در زندان بود و هیچ خبری از شوهرش نداشت، بعد از دو سال که سپاه معاویه، شوهرش را یافتند و سر بریده‌ی او را نزد معاویه آوردند؛ دستور داد سر را در زندان به دامن همسرش بیفکنند و ببینند که او چه می‌گوید.
وقتی آمنه سر بریده‌ی شوهرش را دید، مدتی لرزید و دست بالای سر نهاد و گفت: «وای بر شما! پس از مدتی طولانی که او را از من دور ساختید و متواری‌اش نمودید، اکنون سر بریده را برایم به هدیه آورده‌اید. ای همسر عزیزم! خوش‌آمدی، تاکنون من تو را ترک نکردم و هرگز هم تو را فراموش نمی‌کنم!»
پس به مأمور معاویه گفت: «برو به معاویه بگو، خدا فرزندانت را یتیم و خانه‌ات را خراب کند و هرگز تو را نیامرزد.»
معاویه پس از شنیدن پیغام آمنه، او را احضار کرد و گفت: «تو چنین مطلبی گفتی؟» فرمود: «آری، بدان که خدا در کمین سرکشان است و به کیفر سزایشان خواهد رساند.»
پس معاویه دستور داد او را از شام بیرون کردند و راه رفتن به کوفه مادر «حمص» به مرض طاعون به رحمت ایزدی پیوست.
(پیغمبر و یاران، ج 5، ص 48 -عیان الشیعه، ج 5، ص 49)

2- زبیده

روزی زبیده، زوجه‌ی هارون‌الرشید خلیفه‌ی عباسی، بهلول را در راه دید که با اطفال بازی می‌کند و با انگشت خط بر زمین می‌کشد و خانه می‌سازد. زبیده گفت: «این خانه را چقدر می‌فروشی؟» فرمود: «دو هزار دینار طلا.»
زبیده پول به بهلول داد و پی کار خود رفت. بهلول طلاها را گرفت و بر فقرا تقسیم نمود.
شب هارون‌الرشید در خواب دید، قیامت است و خانه‌ای بهشتی است، می‌خواهد داخل آن بشود، او را نمی‌گذارند و می‌گویند این خانه‌ی همسر توست.
روز که شد از زبیده جریان خانه را پرسید و او خریدن خانه‌ی کودکان را به بهایی بیشتر، از بهلول را نقل کرد.
هارون نزد بهلول رفت و دید خانه‌ی کودکانه می‌سازد، گفت: می‌فروشی؟ فرمود: آری؛ امّا به فلان قیمت (که در خزانه‌ی هارون هم نبود).
هارون گفت: «به زبیده ارزان فروختی، اما برای من به بهای بسیار!» فرمود: «زبیده آخرت را ندیده خرید و تو دیدی و می‌خواهی بخری، فرق بسیار است.»
(خزینه الجواهر، ص 631 -عقول عشره تألیف براری هندی.)

3- زن یزید

بعد از عاشورا، اسیران امام حسین علیه‌السلام را به کوفه و سپس به شام، پایتخت یزید بردند.
یزید دارای حرم‌سرا بود و بعضی زنان او خواستار دیدن اسراء شدند، ازجمله‌ی آنان، زنی بود که سال‌های بسیار قبل، کنیز عبدالله بن جعفر و خدمتکار حضرت زینب بود. او تقاضا کرد از اسرای خارجی دیدن کند.
چون به خرابه‌ی شام آمد، سؤال کرد بزرگ شما کیست؟ حضرت زینب را نشان دادند. عرض کرد: شما اهل کدام شهر هستید؟ فرمود: مدینه، عرض کرد: کدام مدینه؟ فرمود: مدینه‌ی پیامبر صلی‌الله علیه و آله.
عرض کرد: کدام محله؟ فرمود: بنی‌هاشم، عرض کرد: خانمی را می‌شناختم و مدتی در آن منزل بودم، به نام زینب دختر علی، همسر عبدالله بن جعفر.
(آیا هند دختر «عبدالله کربزبا» که اسیر شد و عبدالله بن جعفر او را به غنیمت گرفت و بعد معاویه آن کنیز را خواست و به او داد؛ این زن همان است که ما آن را نوشتیم؛ زن یزید که خواب آمدن پیامبر بر سر حسین را دید و برای یزید نقل کرده است یکی است یا دو تا؟ در تاریخ مختلف نوشته شد والله اعلم بالصّواب)
فرمود: زینب منم! سرِ درب خانه‌ی یزید، برادرم حسین علیه‌السلام است.
زن یزید گریان و نالان شد و پوزش طلبید و با گیسوان پریشان و سر و پای‌برهنه به خانه‌ی یزید آمد و فریاد زد:
«پسر دختر پیغمبر را می‌کشی و خارجی می‌نامی؟ وا حُسیناه.» یزید که چند روزی از اقامت اسراء در شام می‌گذشت، دید که اهل خانه‌اش او را ملامت می‌کنند، صبح که شد به اسراء گفت: شما می‌خواهید بروید مدینه؟ یا در شام می‌مانید؟ یا جایزه و هدایایی بدهم؟ آنان اقامت در شام را پذیرفتند، پس دستور داد آن‌ها را در خانه‌ای بهتر ساکن کنند.
(رهنمای سعادت، ج 2، ص 327 –ریاحین الشّریعه)
پس آنان هفت روز با پوشیدن لباس سیاه عزاداری و نوحه‌خوانی کردند و روز هشتم به طرف مدینه حرکت نمودند. (بحارالانوار، ج 45، ص 196)

4- زنی که خلیفه را فریفت

مأمون الرشید خلیفه‌ی عباسی گفت: هیچ‌کس مرا چنان فریب نداد که پیر زنی عقل مرا ربود.
چون من از خراسان (بعد از شهادت امام رضا علیه‌السلام) به بغداد آمدم، پسرعمویم ابراهیم بن محمد (مهدی) «ابراهیم بن محمد معتصم، برادرزاده می‌شود و ظاهراً ابراهیم بن مهدی عباسی باشد.» به سال 204 ادّعای خلافت می‌کرد. چون قدرت نداشت، مخفی شد. هرچند او را طلب کردم نیافتم تا روزی زنی آمد و گفت: کلام خصوصی با خلیفه دارم که باید در تنهایی به او بگویم.
چون مجلس را خلوت کردم، آن زن گفت: اگر ابراهیم را نشان بدهم، چه به من می‌دهی؟ گفتم: هزار دینار، گفت: هزار دینار به یکی از دربانان بده، (و به او بگو) چون ابراهیم را نشان دادم، پول را به من بدهد.
پس هزار دینار به دربان دادم و گفتم: همراه این زن برو، وقتی ابراهیم را به تو نشان داد، این مبلغ را به او تسلیم کن.
دربان گفت: آن زن مرا در کوچه‌های بغداد گردانید تا شب شد و مرا به خانه برد و صندوقی آماده دیدم، به من گفت درون آن برو تا کسی تو را نبیند. چون ابراهیم تا کسی نفرستد و از خانه ایمن نباشد، نمی‌رود. من درون صندوق رفتم، درب صندوق را بست و حمّال حاضر ساخت و صندوق را حمل کردند و من نمی‌دانستم، به کجا می‌برد. بعد از مدتی درب صندوق را باز کرد. دیدم مجلسی آراسته و ابراهیم در صدر مجلس نشسته است. پیش رفتم و سلام کردم. گفت: نزد ما بنشین.
آن زن به من گفت: طبق عهد، هزار دینار را به من بده و من آن مبلغ را به او دادم و بعد غایب شد. در آن مجلس شراب‌های زیاد به من خورانیدند، چون مست شدم، مرا در همان صندوق گذاشتند و در یکی از چهارراه‌های بغداد گذاشتند.
پس از زمانی، مأمورین گشت، صندوقی یافتند و آن را باز کردند و مرا یافتند. مرا نزد مأمون بردند و از اول تا آخر قضیه را برایش نقل کردم. مأمون گوید: عجب زنی که مرا گول زد و آخر جای ابراهیم را نیافتم. تا این‌که ابراهیم به خدمت ما آمد، (در تتمه المنتهی، ص 208 آمده است: جای ابراهیم مخفی بود تا سال 207 هـ درحالی‌که لباس زنانه پوشیده بود او را دستگیر و به نزد مأمون بردند و مأمون او را عفو کرد.) از آن قضیه سؤال کردم گفت: خرجی ما تمام شده بود و این زن، این شجاعت در مکر را به خرج داد. بعد مأمون ابراهیم را عفو کرد.
(جامع التمثیل، ص 324 -زینه المجالس)

5- راضی به قضای الهی

در زمان یکی از انبیاء، مردی، زنی عاقل و پارسا داشت و خدمت شوهر را بسیار می‌کرد. مرد متحیّر می‌ماند و فکر می‌کرد زن، او را خیلی دوست دارد.
شبی از زنش پرسید: می‌خواهم سؤالی کنم، جواب درست بگوی. زن احتمال داد چه سؤالی می‌کند، گفت: سؤال نکن.
مرد در سؤال حریص شد و چند نوبت پرسش را تکرار کرد و زن هم همان جواب را داد. بر اثر اصرار زیاد، زن گفت: سؤالت را بپرس.
مرد گفت: «در دنیا کسی را بیشتر از من دوست داری؟» زن گفت: «مگر نگفتم از من سؤال نکن؟ اما جوابت این است که تو را دوست ندارم و زندگی با تو برایم مشکل است.»
مرد گفت: «پس چرا مرا خدمت می‌نمایی؟» زن گفت: «به حکم خداوند، راضی به قضا و قدر شدم و چاره‌ای جز رضا به حکم او نیست. اگر عمر طولانی هم برایم بود، من این جواب را فاش نمی‌کردم، ولی تو اصرار کردی و من در جواب، دروغ نگفتم!»
مرد چون این جواب را شنید، طلاقش داد و مهریه‌اش را هم بداد. خداوند به پیامبر آن زمان وحی کرد که ما هر دو را آمرزیدیم، زن را به خاطر آنکه راضی به قضای ما بود و مرد به خاطر رنج دل آن زن، که از او جدا شد.
(جوامع الحکایات، ص 326)

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 83 سوره‌ی قصص می‌فرماید: «سرای آخرت را (تنها) برای کسانی قرار می‌دهیم که اراده‌ی برتری‌جویی (مانند ریاست‌طلبی و قدرت‌نمایی) در زمین و فساد را ندارند.»

حدیث:

امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «کسی که بالا رود و به ریاست رسد، باید به رنج و درد سیاست (اداره‌ی شغل و رعیت) صبر کند.»
(غررالحکم، ج 1، ص 452)

توضیح مختصر:

آنچه بیشتر آدمیان، دنبال آن هستند مال و ریاست است. ریاست گرچه اعتباری بوده و زمانی هست و زمانی دیگر نیست اما تعلقات آن بسیار است. چه‌بسا انسان‌هایی در طول تاریخ بودند که برای رسیدن به ریاست، پدر خود را کشتند، برادر را به هلاکت رساندند و کشتار و خون‌ریزی کردند.
ریاست انواعی دارد: از آقایی کردن و مدیریت بر چند نفر یا گروهی یا شهری یا کشوری؛ اما این‌طور نیست که کسی علم یا مال یا مدیریت ندارد، بشود رئیس، بلکه باید قدرتی یا شجاعتی یا پارتی یا حیله‌ای یا مالی یا … داشته باشد تا به جاه برسد.
بشر اولیه ضعیف بودند و پرستش و خضوع در برابر خدا را به خاطر ریاست‌طلبی، به پرستش انسان تبدیل کردند؛ نظیر نمرودها و فرعون‌ها.
همه در درون، دوست دارند که آقایی، سروری، ریاست و مدیریت کنند، اما اسباب، برای آن‌ها فراهم نیست تا به قدرت و تفوّق برسند.
در این مسئله اگر ریاست به دین هم باشد، نوعی طلب است و این، به میز نشینی و فرمانروایی کردن و دست بوسیدن و پول آوردن و تعظیم نمودن و مانند این‌ها، از اول دارد او را هلاک می‌کند. امیرالمؤمنین علیه‌السلام در کتاب غررالحکم فرمود: «هر کس طلب ریاست کند، هلاک شود.»
یعنی از روز اول خواستن و طلب ریاست، هلاک است؛ چراکه کارهایش، دیگر رنگ و بوی حقیقت و اخلاص را ندارد.

1- ریاست‌طلبی طلحه و زُبیر

طلحه و زبیر از یاران پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم بودند و در جنگ‌ها شرکت داشتند و در ایام خلافت خلفا (25 سال) از امیرالمؤمنین علیه‌السلام طرفداری می‌کردند.
چون امیرالمؤمنین به خلافت رسید، این دو برای رسیدن به ریاست به نزد حضرتش آمدند. امام ریاست جایی را به آن دو نداند تا اینکه عایشه را تحریک کردند و در بصره جنگ جمل را برپا کردند.
طلحه از عایشه خواست، مردم او را به‌عنوان امیر بخوانند، زبیر نیز همین تقاضا را کرد. عایشه به لشکر دستور داد به هر دو، به‌عنوان «امیر» سلام دهند.
این دو درباره‌ی فرماندهی کل قوا هم با هم اختلاف کردند. قبل از شروع جنگ جمل (سال 36 هـ) در اینکه، کدام‌یک برای مردم نماز بخوانند (امام جماعت شوند) باهم اختلاف کردند. سرانجام عایشه برای رفع اختلاف، شهر پسر طلحه و عبدالله پسر زبیر را به‌عنوان امام جماعت انتخاب کرد که به‌نوبت نماز بخوانند. این وضع تا پایان جنگ ادامه داشت. (داستان‌ها و پندها، ج 9، ص 45)
ریاست‌طلبی این دو سبب شد که پنج هزار نفر از لشکر امام و سیزده هزار نفر از لشکر طلحه و زبیر یعنی هجده هزار نفر کشته شدند. برای طلحه در میان جنگ، مروان بن حکم که با او عداوت داشت، تیری زد و کشته شد. زبیر هم از میان جنگ بیرون رفت و در دهاتی موقع خواب، عمرو بن جرموز او را ضربتی زد و سر از بدنش جدا کرد.
(تتمه المنتهی، ص 13-9)

2- ریاست‌طلبی عامل کفر

ابو عامر در دوران جاهلیت برای خودی نشان دادن، آیین نصرانیّت را پذیرفت و از زهاد به شمار رفت. (تا عده‌ای به او علاقه‌مند شده و مریدش شوند.)
او نفوذ وسیعی در طایفه خزرج داشت و از بشارت دهندگان ظهور پیامبر بود؛ اما وقتی پیامبر به مدینه آمد و در جنگ بدر، مسلمانان پیروز شدند، او از مدینه به‌سوی کفار مکه فرار کرد و آن‌ها را برای جنگ با پیامبر دعوت نمود و استمداد جست. ریاست‌طلبی او، به‌قدری او را حریص کرده بود که در جنگ اُحد دستور داد میان دو لشکر گودال بکَنند که اتفاقاً پیامبر در یکی از آن گودال‌ها افتاد و پیشانی‌اش مجروح شد و دندانش شکست!
پس از پایان جنگ اُحُد، باز به سرش زد تا به روم برود و از پادشاه آن کشور به نام «هرقل» کمک بگیرد تا مسلمانان را سرکوب کنند.
از روم نامه‌ای به منافقان نوشت که به زودی به‌سوی مدینه حرکت می‌کنم. شما مرکزی را برای خود بسازید. منافقین هم زیر نقاب مسجد و کمک به بیماران مرکزی را ساختند.
این بار، مرگ به ابو عامر مهلت نداد تا برای خود نشان دادن و رسیدن به دنیای دون، با پیامبر بجنگد.
(داستان‌های تفسیر، ص 68 -تفسیر نمونه، ج 8، ص 134)

3- کشتن عبدالرحمن

در تبه‌کاری معاویه در 16 سال خلافت، جای شکی نبوده است و گذاشتن ریاست و حکومت در خانواده‌اش هم از مسائلی بود که همیشه تلاش می‌کرد.
معاویه در یک سخنرانی به مردم شام گفت: «مردم شام! سنّم زیاد شده و مرگم فرارسیدهاست، تصمیم دارم شخصی را تعیین کنم تا مایه‌ی نظم و امنیت در امور شما باشد. من یک نفر از شماها هستم، بنابراین نظری اتّخاذ کنید!» مردم تبادل‌نظر کردند و همگی گفتند: «عبدالرحمن بن خالد بن ولید، برای ریاست بسیار خوب است.»
این اظهارنظر برای معاویه بسیار غیرمنتظره بود و ناراحت شد، ولی به روی خود نیاورد، چون نظرش به یزید بود.
پس از مدتی عبدالرحمن مریض شد. معاویه به طبیب یهودی به نام «ابن اثال» که در دربارش بود، گفت: به او شربتی بنوشان که موجب مرگش شود.
طبیب یهودی نزد عبدالرحمن رفت و شربتی به او داد و در اثر خوردن آن، وفات کرد.
مهاجر، بعد از وفات برادر، با نوکرش به دمشق آمد و به کمین آن دکتر یهودی نشست تا اینکه شبی، او همراه بعضی از نزد معاویه بیرون آمده بودند، او بر دکتر حمله کرد، اطرافیانش فرار کردند، بالاخره مهاجر آن پزشک یهودی را کشت.
مهاجر را دستگیر کردند و به نزد معاویه بردند.
معاویه گفت: «خیر نبینی، چرا دکتر مخصوص مرا به قتل رساندی؟!» گفت: «مأمور قتل برادرم را کشتم، ولی آمر (به قتل یعنی معاویه) مانده است.»
(تجلی امیرالمؤمنین علیه‌السلام، ص 193 -الغدیر، ج 20، ص 55)

4- بیحره بنی عامر

در یکی از سال‌های ایام حج که جمعیت در سرزمین منی بودند، پیغمبر اسلام برای دعوت کردن مردم به آیین اسلام، به‌طرف خیمه‌های «بنی کلب» و سپس به خیمه‌ی «بنی خیفه» رفت. مطالب خود را با آن دو قبیله در میان گذارد و آنان را به آیین اسلام دعوت نمود، اما آنان نپذیرفتند.
پس به‌سوی منازل «بنی عامر» رفت و اسلام را به آن‌ها عرضه نمود. مردی به نام «بیحره» که از بزرگان آن قبیله بود، متوجه قیافه نافذ و جذاب رسول خدا شد و گفت: «اگر می‌توانستم این جوانمرد را از قریش جدا کنم و به اختیار خود درآورم، با قدرت او تمام عرب را قبضه می‌کردم و آن‌ها را مطیع خود می‌ساختم.» سپس به پیامبر عرض کرد: «اگر امروز با شما به امر نبوّت بیعت کردیم و خدا موجبات پیروزی‌ات را بر مخالفین فراهم آورد، آیا ریاست بعد از شما برای ما خواهد بود؟»
پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم فرمود: «اختیار بعد از من با خداست.» بیحره گفت: «آیا امروز به یاری شما برخیزیم و گلوهای ما هدف سلاح‌های دیگران قرار گیرد، پس از پیروزی، زمامداری برای دیگران باشد؟» پس دعوت پیامبر را قبول ننمود.
(حکایت‌های پندآموز، ص 251 -سیره ابن هشام، ج 1، ص 424)

5- ریاست دست‌به‌دست

سعدی گوید: فقیری وارسته و آزاده، در گوشه‌ای نشسته بود. پادشاهی از کنار او گذشت. آن فقیر بر اساس اینکه آسایش زندگی را در قناعت دیده بود، در برابر شاه برنخاست و اعتنائی نکرد. پادشاه به خاطر غرور سلطنت، از آن فقیر وارسته رنجیده‌خاطر شد و گفت: «این گروه خرقه پوشان (لباس پر وصله) همچون جانوران بی‌معرفت‌اند که از آدمیّت بی‌بهره می‌باشند.»
وزیر نزدیک فقیر رفت و گفت: «ای جوانمرد! سلطان روی زمین از تو گذر کرد، چرا به او احترام نکردی؟»
فقیر گفت: «به شاه بگو از کسی توقّع خدمت داشته باش که از تو توقّع نعمت دارد وانگهی شاهان برای ملت نگهبان هستند ولی ملت برای طاعت شاهان نیستند.»
سخن فقیر موردپسند شاه قرار گرفت، به او گفت: «حاجتی از من بخواه تا برآورده کنم.»
گفت: «حاجتم این است که بار دیگر مرا زحمت ندهی.» شاه گفت: مرا نصیحت کن! فقیر گفت: «قدر این نعمت خود را بدان که ریاست و ملک می‌رود و دست‌به‌دست می‌شود.»
(حکایت‌های گلستان، ص 86)

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 27 سوره‌ی حدید می‌فرماید: «و رهبانیّتی را که ابداع کرده بودند، ما بر آنان (پیروان عیسی) مقرر نداشته بودیم گرچه هدفشان جلب خشنودی خدا بود ولی حقّش را رعایت نکردند.»

حدیث:

پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم فرمود: «همانا رهبانیت امّتم، جهاد در راه خدا می‌باشد.»
(سفیته البحار، ج 1، ص 540)

توضیح مختصر:

در شرایع، سابقه‌ی رهبانیت بوده و عده‌ای در احکام و مصادیق آن، مسائلی را وارد کردند که حقش را رعایت ننمودند. حضرت یحیی به رهبانیت زندگی می‌کرد. کشیش‌ها راهب بودند. اهل عبادت، کناره‌گیر از اهل دنیا و گوشه‌نشین بودند.
پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم فرمود: «رهبانیت در اسلام نیست.» (اطیب البیان، ج 4، ص 448) پس هر چه خدا مباح کرده از مشروبات و مأکولات و از لذایذ مانند مجامعت با زنان، مسلمان باید از آن منتفع گردد.
کلمه‌ی رُهبانیّت از ماده‌ی خشیّت و ترس است و ازنظر عرفی اطلاق بر ترک دنیا می‌شود به اینکه کسی رابطه‌ی خود را از مردم قطع کند و یکسره به عبادت بپردازد و انگیزه‌اش خشیت از خداوند باشد.
لازمه‌ی این کار، رفتن به کوه‌ها و دیرها و ترک ازدواج و قطع ارتباط با خلق بوده است. خداوند در سوره‌ی حدید آیه‌ی 27 می‌فرماید: «رهبانیتی که مسیحیان برای خود اختراع کردند، ما ننوشتیم آن را برای ایشان.»
بله خصلتی بوده، اما آنان خود اضافه نمودند بر کمیّت و کیفیت رهبانیّت.
پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم فرمود: «هر کس به من ایمان آورد و مرا تصدیق نمود و مرا پیروی کرد، حقاً رعایت کرده رهبانیت را.»
(مجمع‌البیان، ج 24، ص 251 «ترجمه»)

1- ترک مجامعت

عثمان بن مضعون، قسم خورده بود که هرگز مجامعت نکند. روزی زن او که در نهایت جمال بود، نزد عایشه آمد، به او گفت: «چرا زینت نکردی؟» گفت: «از برای چه کسی؟ مدت‌هاست که شوهرم نزدیکم نیامده و پلاس (جامه پشمی خشن) پوشیده و ترک دنیا نموده است.»
پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم داخل خانه شدند. عایشه حال عثمان را عرض کرد. پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم چون این شنیدند، به مسجد آمدند و از مردم خواست تا جمع شوند. آنگاه بر منبر رفته و بعد از حمد خدا فرمودند: «چرا جمعی از امت من، چیزهای پاکیزه و حلال را بر خود حرام کرده‌اند؟ من شب‌ها می‌خوابم و جماع می‌کنم و روز افطار می‌نمایم و همه روز، روزه نمی‌باشم. هر کس بعد از این، سنّت مرا ترک کند و از طریقه من کراهت داشته باشد از من نیست.»
بعضی برخاستند و گفتند: «یا رسول‌الله! ما قسم خوردیم!» فرمود: «قسم‌ها لغو است و کفّاره ندارد.»
(عین الحیات، ص 274 -بحار، ج 70، ص 116)

2- مسجدی در خانه

پسری از عثمان بن مضعون فوت شد و او بسیار محزون و غمگین گردید تا اینکه در خانه، مسجدی برای خود قرار داد تا عبادت کند. این خبر به رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلّم رسید. پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم او را طلبید و فرمود: «ای عثمان! خدا بر ما رهبانیت ننوشته و رهبانیت ما جهاد در راه خداست.»
(عین الحیات، ص 274 -بحار، ج 70، ص 116)

3- ترک زن و بوی خوش

سکین بن اسحق نخعی، زنان و بوی خوش و طعام‌های لذیذ را ترک نمود. پس نامه‌ای برای امام صادق علیه‌السلام نوشت تا ببیند آیا کارش خوب و درست است یا نه؟! امام علیه‌السلام در جواب نوشتند: «اما ترک زنان! پس می‌دانی که حضرت رسول صلی‌الله علیه و آله و سلّم چه عدد از زنان داشت و با ایشان معاشرت می‌فرمود؛ اما ترک طعام لذیذ، پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم گوشت و عسل هم تناول می‌کردند.»
(فروع کافی، ج 5، ص 320 -عین الحیات، ص 273)

4- انگیزه‌ی رهبانیّت

ابن مسعود گوید: «با پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم در راهی بودم. ایشان به من فرمود: «آیا می‌دانی چرا بنی‌اسرائیل، رهبانیّت را پیشه‌ی خود ساختند؟» عرض کردم خدا و رسولش بهتر می‌دانند.» فرمود: «بعد از عیسی علیه‌السلام طاغوت‌ها روی کار آمدند و ظلم همه‌جا را فراگرفت. پیروان عیسی علیه‌السلام سه بار از طاغوتیان شکست خوردند و بسیار کشته شدند و اندکی باقی ماندند.
پس تصمیم گرفتند با کناره‌گیری از جامعه، در غارها و بیابان‌ها بمانند تا نسل آن‌ها باقی بماند و به عبادت بپردازند.»
سپس این آیه را خواند: «و رهبانیتی را که ابداع کرده بودند، ما آن را مقرر نکردیم، گرچه خشنودی خدا بود ولی حق آن را رعایت نکردند. (کار اولشان نیک بود ولی بعد به‌صورت افراطی و افزودن پیرایه‌ها در آمد.)»
(سوره‌ی حدید، آیه‌ی 27)
آنگاه فرمود: «رهبانیت امت من، هجرت، جهاد، نماز، روزه، حج و عمره می‌باشد.»
(داستان‌ها و پندها، ج 10، ص 24 -مجمع‌البیان، ذیل آیه‌ی 27 سوره‌ی حدید.)

5- از من نیست

سه زن به نزد پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم آمدند. اولی گفت: «شوهر من گوشت نمی‌خورد.»
دومی گفت: «شوهرم بوی خوش نمی‌بوید.»
سومی گفت: «شوهرم با من مجامعت نمی‌کند.»
پیامبر خدا از خانه بیرون رفت و لباس مبارک را با غضب بر روی زمین می‌کشید تا آنکه بر روی منبر رفته و بعد از حمد و ثنای خداوند فرمود: «چه چیز باعث شده است که جمعی از اصحاب من گوشت نمی‌خورند و بوی خوش نمی‌بویند و نزد زنان خود نمی‌روند؟ من گوشت می‌خورم و بوی خوش می‌بویم و به نزد زنان می‌روم. هر که سنّت مرا نخواهد و ترک کند، از من نیست.»
(عین الحیات، ص 272 -فروع کافی، ج 5، ص 496)

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 62 سوره‌ی مائده می‌فرماید: «بسیاری از آنان را می‌بینی که در گناه و تعدّی و خوردن مال حرام (همانند رشوه) شتاب می‌کنند، چه زشت‌کاری است که انجام می‌دهند.»

حدیث:

پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم فرمود: «خداوند رشوه دهنده، رشوه گیرنده و دلال مابین این دو نفر را لعنت کرده است.»

توضیح مختصر:

رشوه آن است که کسی چیزی به مرتشی (رشوه گیرنده) می‌دهد تا به نفع او کارش را تمام کند. اگرچه در این موضوع طرف مقابلی هم باشد و حقی پایمال گردد.
مثلاً اگر قاضی رشوه می‌گیرد، باید وجدان و عقل سلیم و احکام شریعت را پایمال کند تا به نفع راشی کاری انجام دهد.
در سوره‌ی مائده آیه‌ی 62 «سُحت» را رشوه گفته‌اند، مانند پولی که به قاضی می‌دهند تا زناکار سنگسار نشود. شخصی از امیرالمؤمنین علیه‌السلام سؤال کرد از سُحت، فرمود: رشوه؛ اما در حکم کفر است. در قیامت رشوه‌ای وجود ندارد تا با دادن آن جرم خود را خرید. علمای یهود برای حکم کردن به نفع شخص، با رشوه گرفتن، آیات خدا را تحریف می‌کردند و موقعیت ظاهری خود را حفظ می‌نمودند.
میان یکی از منافقان و مردی از یهود اختلافی بود. یهودی گفت: من با داوری محمد موافقم، زیرا می‌دانست که پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم رشوه نمی‌گیرد. ولی مرد منافق گفت: میان من و تو باید کعب بن اشرف داوری کند، چون می‌دانست کعب با رشوه گرفتن به نفع وی حکم می‌کند. خداوند هم کعب را به خاطر افراط در دشمنی ورزیدن با پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم و سرکشی در برابر حدود الهی، طاغوت نامید یا او را به شیطان تشبیه کرد یا داوری او را به‌جای داوری پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم، شیطان دانسته است.
(سوره‌ی نساء، آیه‌ی 60 -تفسیر جوامع الجوامع، ج 1، ص 616)

1- اشعث بن قیس

اشعث بن قیس مردی منافق و دو رو و با امیرالمؤمنین دشمن بود. او از طرف خلیفه‌ی سوم، حاکم آذربایجان بود. بعد از کشته شدن عثمان، امیرالمؤمنین علیه‌السلام برای او نامه نوشت و در آن متذکر شد: این شغل تو امانتی در دست توست و اموال زیردست تو، مال خداست و …؛ او شب‌هنگام به نزدیکانش گفت: «نامه‌ی علی علیه‌السلام مرا متوحش ساخته است، می‌ترسم که اموال آذربایجان را از من بگیرد، بهتر است که به معاویه ملحق گردم…»
(پیغمبر و یاران، ج 1، ص 220 –بحارالانوار، ج 8، ص 433)

او در کوفه شب‌هنگام خدمت امام رسید. امام می‌فرماید: شگفت‌تر از سرگذشت عقیل آن است که شخصی (اشعث بن قیس) شب نزد ما آمد با ارمغانی در ظرف سربسته و حلوایی که آن را دشمن داشته و به آن بدبین بودم، به‌طوری‌که گویا با آب دهان مار خمیر شده بود. به او گفتم: آیا این هدیه است یا زکات است یا صدقه؟ که زکات و صدقه بر ما اهل‌بیت حرام است؟!
گفت: صدقه و زکات نیست، بلکه هدیه (رشوه) است، پس گفتم:
«مادرت به عزایت بنشیند آیا از راه دین خدا آمده‌ای تا مرا بفریبی؟ آیا نمی‌فهمی (که از این راه قصد فریب مرا داری؟) یا دیوانه‌ای یا بیهوده سخن می‌گویی؟
سوگند به خدا اگر هفت‌اقلیم را با هر چه زیر آسمان‌های آن‌هاست به من دهند، برای اینکه پوست جوی را از دهان مورچه‌ای بربایم، نافرمانی نمایم؛ انجام نمی‌دهم و دنیای شما نزد من پست‌تر از برگی است که در دهان ملخی باشد که آن را می‌جود.»
(نهج‌البلاغه فیض الاسلام، ص 514، خ 215)

2- رشوه یا هدیه

پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم شخصی را برای گرفتن زکات از قبیله‌ی ازد فرستاد. چون بازگشت، برخی ازآنچه که آورده بود نگاه داشت و گفت: این از شما (به‌عنوان رشوه) و این هم هدیه است که به من داده‌اند.
پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم فرمود: «اگر راست می‌گویی، چرا در خانه پدر و مادرت ننشستی تا برایت هدیه بیاورند؟!»
سپس فرمود: چرا هرگاه یکی از شما را به عملی می‌گمارم، می‌گوید این از شما (قصد رشوه برای ابقای خود می‌کند) و این هدیه‌ی من است.
چرا در خانه مادر ننشست تا برایش هدیه فرستند؟ قسم به آنکه جانم در دست اوست، هیچ‌چیزی به‌ناحق نمی‌گیرد، مگر آن‌که در قیامت آن را به دوش دارد! مبادا کسی از شما در روز قیامت شتری که بانگ برمی‌دارد یا گاوی فریاد می‌کند یا گوسفندی که بع بع سر می‌دهد (به‌عنوان ناحق و رشوه و … گرفته و در آنجا بارش کنند) بیاورد. آنگاه دست خود را چندان بلند کرد که سفیدی زیر بغلش نمایان شد و فرمود: «آیا ابلاغ کردم؟ خدایا گواه باش.»
(علم اخلاق اسلامی، ج 2، ص 229 –جامع السعادات، ج 2، ص 133)

3- رشوه دادن یزید

هنگامی‌که یزید به حکومت رسید، از همه که بیعت می‌گرفتند، پسر عمر حاضر نمی‌شد که با او بیعت کند. او برای مخالفت خود دلایلی می‌آورد و می‌گفت: خلافت، مثل نظام هراکلیوسی (امپراطوری روم شرقی) یا نظام قیصری نیست که حکومت از پدر به پسر برسد، بلکه حکومت جنبه‌ی اسلامی باید داشته باشد.
یزید یک‌صد هزار دینار به او رشوه داد تا بیعت او را قبول کند. پسر عمر قبول کرد و حرف‌های گذشته خود را فراموش نمود.
سپس در وصف یزید احادیث و روایاتی را جعل کرد و گفت: اگر خوب بود (روایات جعلی) مورد رضایت است؛ اگر مایه گرفتاری بود، مدارا می‌کنیم و برای رفع رسوایی تغییر عقیده‌اش، این بهانه را تراشید که تابه‌حال به خاطر وجود معاویه از بیعت امتناع می‌کرد؛ حال‌آنکه مانع برطرف شده (و به سبب رشوه) اقدام به بیعت می‌کند.
(تجلی امیرالمؤمنین علیه‌السلام، ص 226 –الغدیر، ج 19، ص 64)

4- ابوهریره

معاویه به عده‌ای از صحابه‌ی رسول خدا صلی‌الله علیه و آله و سلّم به‌عنوان هدیه پول می‌داد؛ اما درواقع رشوه می‌داد تا به نفع او احادیثی جعل کنند و در مذمت اهل‌بیت مطالبی را بگویند.
تا جایی که در یک حدیث جعلی، جایزه‌ی بزرگی به ابوهریره داد و فرمانداری مدینه را به او بخشید.
نوشته‌اند معاویه کوسج (صورت کم مو) بوده و نوعاً بنی‌امیه، خوش‌قیافه همانند بنی‌هاشم نبودند؛ ابوهریره که پول‌های معاویه شکم او را پر کرده بود، گاهی مطالبی می‌گفت که اصلاً تناسب هم نداشت.
ازجمله ابوهریره روزی به عایشه دختر طلحه که به زیبایی و جمال مشهور بود، نظر انداخت و گفت:
سبحان‌الله! خانواده‌ات چه نیکو تو را پرورده‌اند. به خدا سوگند هرگز صورتی زیباتر از روی تو ندیدم، مگر صورت معاویه، موقعی که بر منبر رسول خدا می‌نشیند.
(پیغمبر و یاران، ج 1، ص 165 –ابوهریره، ص 191)

5- رشوه واقفی‌ها

چون حضرت موسی بن جعفر علیه‌السلام به شهادت رسید، مقداری از اموال او نزد عده‌ای امانت بود.
چون مقدار پول بسیار بود، طمع در اخذ پول‌ها، سبب شد تا عده‌ای وفات امام را انکار کنند تا از این طریق به مطامع خود برسند و این‌ها را واقفی گویند. نزد زیاد قندی هفتاد هزار اشرفی و نزد علی بن ابی حمزه سی هزار اشرفی بود.
یونس بن عبدالرحمن مردم را به امامت امام رضا علیه‌السلام دعوت می‌کرد و از گروه واقفی برائت می‌جست.
ایشان هرکدام برای یونس رشوه‌ای به مقدار ده هزار اشرفی، وعده دادند تا مردم را به امام رضا علیه‌السلام دعوت نکند و گفتند: «اگر مقصود تو پول است، ما تو را بی‌نیاز می‌کنیم به‌شرط آن‌که وفات امام کاظم را انکار کنی.»
یونس در مقابل آن دو ایستاد و آن دو با او دشمن شدند. لذا در روایتی از امام رضا علیه‌السلام نقل شده است که حضرت سه دفعه بهشت را برای یونس، ضامن شدند که رشوه را قبول نکرد و در مقابل واقفی‌ها ایستاد.
(منتهی الامال، ج 2، ص 253)